NRW013 rahmaninof'un çanları

 

 

çoğu yabancıya istanbul’da ezan sesi duymak ne kadar ilginç ve farklı geliyorsa, bana da almanya’da sokakta yürürken çan sesleri duymak aynı hisleri uyandırıyor. ortadoğu ve kuzey afrika’da ezan sesi duyan yabancıların oryantalist damarları kabarıyor olmalı (bknz: “the sheltering sky”daki ezan sahnesi), çan sesleri de bana masal diyarlarını anımsatıyor; ve almanya gibi bu kadar düzenli, çalışmaya endeksli, soğuk ve katı bir toplumsal ve tabii ki mimari dokuda çan seslerini duyunca ilk anda bayağı bir yadırgıyorum; ve bu his çok hoşuma gidiyor..

gerçi bazı almanlar, çan seslerinin şehirlerinin kamusal ve dinsel hayatında eski önemini yitirmiş olmasından bayağı şikayetçiler; ancak öyle bütünüyle de silinmiş değil; düsseldorf’da, köln’de veya wuppertal’de sokaktayken, hiç beklemediğiniz bir anda çan sesilerini duymak (hangi gün ve saatlerde çalınacağının kuralını da bilmediğim için, bana iyice sürpriz oluyor) içimi çocuksu bir heyecanla kaplatıyor; hansel ile gretel’in diyarına ışınlanıyorum bir an..

çan seslerini bir klasik müzik konserinde duymak ise ayrı bir keyif. geçen hafta pazar sabahı düsseldorfer symphoniker’in abonman konserinin başlığı “çanlar” idi.

rahmaninof’un “çanlar” adında üç solist, koro ve orchestra için yazdığı bir yapıtı varmış meğerse. ben onu daha çok piyano eserleri ile tanıyordum; bu yapıtı da canlı dinlemek sürpriz oldu benim için.

konserden önce orkestranın sanat yönetmeni sahneye geldi ve küçük bir açıklama yaptı: rahmaninof’un “çanlar”ı düsseldorf’da ilk defa çalınacakmış, orkestranın bünyesinde bestecinin öngördüğü çanlar olmadığı için kiralamışlar, lojistik ve ekomonik şartlardan dolayı zaten bu çanlara sahip olamazlarmış.

“çanlar” dört bölümlü bir yapıt. edgar allan poe’nun şiirlerinden konstantin balmont’un serbestçe uyarladığı metni kullanmış rahmaninof.

her bir bölüm, insanın bir evresini anlatıyor: gümüş çanların kullanıldığı ilk bölüm neşeli düğün evresini, altın çanların çalındığı ikinci bölüm şans ve uyum evresini, bronz yangın çanları hastalık evresini, ölüm çanlarının başrolde olduğu son bölüm ise malum ölümü betimliyordu.

yapıtı ilk defa dinlediğim için icranın kalitesini değerlendiremeyeceğim, ancak yapıttan çok etkilendiğimi söylemeliyim.
istanbul’da bu yapıtın cd kaydı bile bulunabilir mi, emin değilim, belki lale plakta.
youtube’da bir sürü farklı icracıdan yorumlar dinlemek mümkün. bunlardan birinde yapıtın, en çok beğendiğim son bölümü:

 

düsseldorf’un büyülü konser salonu tonhalle’de fin şef ari rasilainen’in yönettiği düsseldorfer symphoniker’in konserinin diğer yapıtları neydi derseniz, bu ülkede bir konser programı hazırlamanın müthiş inceliklerine tanık olursunuz:

paganini’nin “la campanella” (yani “küçük çanlar”) isimli iki numaralı keman konçertosu (solist ingiliz kemancı matthew trusler idi) ve 20. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan, benim adını ilk defa duyduğum, 350 filme müzik yazmış olan victor young’ın aynı adlı film için bestelediği “for whom the bell tolls” (çanlar kimin için çalıyor) adlı 9 dakikalık orkestra eseri.