çirkin ördek yavrusu bir toplum

"çirkin insan yavrusu" bir yıldır beri başta talimhane tiyatrosu olmak üzere, istanbul'un bir çok sahnesine konuk oldu. şimdi de yolu viyana'nın prestijli tiyatro festivali wiener festwochen'e düşecek.
20. yüzyılın ikinci yarısının önemli sahne adamlarından luc bondy'in sanat yönetmenliğini yaptığı festivale bu sene "muhabir" ve "evridike'nin çığlığı" da konuk olacaklar. anlaşılan, haziran'ın ikinci haftasında viyana'da hafif bir istanbul lodosu esecek; umalım ki avusturyalıların kafalarını allak bullak etsin!

"çirkin insan yavrusu" çıkış noktasını andersen'in çirkin ördek yavrusu hikayesinden alıyor, türkiye'de resmi görüşün dışladığı, kabul etmediği, baskı altında tuttuğu üç kimliği konu ediniyor. kadın olmanın yanısıra bir de eşcinsel, kürt ve türbanlı olan üç tip var sahnede. tip diyorum çünkü oyun bu kimliklerden -geçmişlerine dönük anılarla zenginleştirdiği- detaylarla karakterler yaratmaya çalışmasına rağmen tipleştirme tuzağından kurtulamamış. resmi görüş'ün en bildik, en temel (ve en absürd) argümanlarıyla ortaya konarak bir tipe dönüştürülmüş olması ise çok isabetli.

oyun kurgu olarak iki bölümden oluşuyor; ilk bölüm biraz deneysel, hareket düzeni çağdaş dansa göz kırpıyor, monologlardan oluşuyor. "aldım verdim ben seni yendim..." bölümü ise biraz daha geleneksel, bildik, tiyatral, hatta ortaoyunu tarzında.

oyunda eleştiren kuvvet olarak sunulan "resmi görüş" türkiye'de nasıl bu kimlikleri dışlıyor baskı altında tutuyorsa, bu kimlikler de birbirlerini o kadar dışlıyor, çok ender kabul ediyorlar! bir nevi; resmi görüşün onlara reva gördüğü davranış şeklini onlar da kendi ötekilerine gösteriyorlar. yani; bu topraklarda bir türbanlının bir kürtü, bir kürtün bir eşcinseli, bir eşcinselin bir türbanlıyı kabullendiğine şahit olmak neredeyse imkansız, belki çok ender!

"aldım verdim ben seni yendim..." bölümünde her kimliğin diğer ikisine kötületilmesi bu bağlamda oyunun en can alıcı noktası bana göre. şunu da belirtmeliyim ki bu yorumum yaratıcı ekibin amaçladığı bir şey midir emin değilim, çünkü kötüleyen karakterlerin beden dili ve konuşma tarzlarında oyunun genelinde temsil ettikleri bastırılmış kimliklerden bariz izler bulmak mümkün değil.

oyun deposu "çirkin insan yavrusu"nu viyana seferi öncesinde son anda duyurduğu iki gösteriyle kocamustafapaşa'daki çevre tiyatrosu'nda sahneledi. onlar için bir tür ısınma veya son prova gibi olmuştur belki, ancak duyuru eksikliğinden olsa gerek bugünkü oyunda sadece 6 kişiydik.

insan böyle önemli konuları tartışan bir oyunun daha fazla seyirciye ulaşmasını istiyor..