aix-en-provence opera festivali'nden izlenimler III - george benjamin'in yeni operasının dünya prömiyeri

gösteriyi beklerken, 12.07.2023, théâtre du jeu de paume (fotoğraflar: mehmet kerem özel)

Aix-en-Provence'daki üçüncü ve son günümde iki gösteri birden seyrettim. 20:00 seansında 60 küsür dakikalık Picture a day like this, 22:00 seansında Üç Kuruşluk Opera. Önce akşamın ilk gösterisi:

Picture a day like this Festivalde seyirci karşısında çıkan ikinci yapım bir dünya prömiyeriydi: 1960 doğumlu İngiliz besteci Sir George Benjamin’in “Picture a day like this” adlı yapıtı. 2012 yılındaki festivalde dünya prömiyerini yapan “Written on Skin” adlı operasıyla dünyaca ünlenen Benjamin’in, aynı zamanda şef koltuğunda Mahler Oda Orkestrası’nı yönettiği yapımı Daniel Jeanneteau ile Marie-Christine Soma sahneye koymuşlardı. 

Operanın metni, Benjamin’in diğer üç operasında olduğu gibi İngiliz oyun yazarı Martin Crimp tarafından kaleme alınmış. Festival ile birlikte Avrupa’dan altı opera kurumunun ortaklaşa sipariş ettiği ve yapımcılığını üstlendiği operada ünü gittikçe yükselen Fransız mezzo-soprano Marianne Crebassa başrolde olmak üzere, 2022 yılındaki İstanbul Müzik Festivali’nde Deutsches Symphonie-Orchester Berlin ile konser vermiş olan genç soprano Anna Prohaska ve yine hepsi genç şancılardan oluşan bir kadro görev alıyordu.

Tek perde - 62 dakika süresi ve beş kişilik kastıyla oda operası formatındaki yapıt Aix-en-Provence’ın mücevher değerindeki, 18.yüzyıldan kalma, adını aldığı 1660’larda 14. Louis’nin bir tür iç mekân tenisi olan paume oynadığı yapının bir yüzyıl sonra İtalyan-çerçeve sahneli bir tiyatro dönüştürülen ve o zamandan beri olduğu gibi korunan Théâtre du Jeu de Paume (Tenis Oyunu Tiyatrosu)’nda sahnelendi. 

Operanın konusu, ölen çocuğunu tekrar hayata döndürmek için bir gün içinde mutlu bir insanın gömleğinden bir düğme koparması gereken bir kadının hüzünlü hikayesidir. Kadın eline verilen listeye göre sırasıyla aşık bir çift, bir besteci, bir zanaatkâr, bir koleksiyoncu ve en sonunda bir bahçenin sahibi olan Zabelle ile görüşür. Zabelle’e gelene kadarki karşılaşmalar hayal kırıklığıyla sonuçlanır, çünkü mutlu gibi gözüken bütün o insanların, kendileriyle biraz konuşulduğunda ne kadar mutsuz oldukları ortaya çıkmaktadır. Gerçek olamayacak kadar güzel bir bahçesi olan Zabelle ise adeta kadının yansıması gibidir, o da çocuklarını kaybetmiştir. Zabelle kadına, kendisi aslında var olmadığı için mutlu olduğunu söyler. Zabelle’de de aradığını bulamayan kadın, başladığı noktaya geri döndüğünde avucunun içinde bir düğme olduğunu fark eder ve opera sonlanır. Bu karşılaşmalardan oluşan yolculuk kadının aslında kendisinin, yaşadığı kederin bir parçası olduğunu fark etmesini sağlamıştır.

Mizansenin yanısıra sahne ve ışık tasarımlarını ve dramaturjiyi üstlenmiş olan Jeanneteau ile Soma, operanın içinde sahnelendiği tiyatro mekânının tarihselliğiyle ve gösterişiyle karşıtlık oluşturan zamansız ve yalın bir yorumu tercih etmişler. Üç yandan yüksek, koyu gri ve aynamsı şekilde görüntüleri belli belirsiz yansıtan duvarlar ile çevrili sahne mekânı adeta bir mezarı andırır. Modüler olan bu duvarların bazı kompartımanlarının ileri geri çekilmesiyle kadının karşılaştığı figürler mekâna girip çıkarlar. Kadın ile Zabelle’in karşılaşma sahnesinde ise, Paris’in en yeni açılan çağdaş sanat mekanı Pinault Collection - Bourse de Commerce’deki sergisiyle ünü gittikçe artan video tasarımcısı Hicham Berrada’nın hipnotize edici olduğu kadar hayranlık verici olan bir çalışması seyirci ile sahne arasına inen tül perdeye yansıtılır. 

Kadını ve Zabelle’i oynayanlar dışındaki şancılar ikişer rolde sahneye çıktılar. Aşık çiften birini ve besteciyi oynayan lirik soprano Beate Mordal ile, aşık çiften diğeri ve bestecinin asistanı rollerindeki kontratenor Cameron Shahbazi nitelikli icralarının yanı sıra oyunculuk kabiliyetleri ile de göz doldurdular. Zanaatkâr ve koleksiyoncu rollerindeki bariton John Brancy ise, Benjamin’in özellikle zanaatkârın partisinde bariton sesini falsetto bölgesine hızlıca yükseltip alçaltarak kullanan bestesini inanılması zor bir kıvraklık ve başarıyla icra etti. Anna Prohaska da güçlü ve renkli sesiyle kısa ama zorluklar içeren Zabelle rolünde diğer şancılardan geri kalmadı. Başroldeki Marianne Crebassa ise, Benjamin’in adeta onun için yazdığı partide harikalar yarattı. Kadın’ın inkardan çaresizliğe, öfkeden kabullenmeye yaşadığı her ruh hali Crebassa’nın sesinde abartısız şekilde ama bütün nüanslarıyla vücut buldu.

Kadrosu aslında 45 kişi olan Mahler Oda Orkestrası’nın 23 müzisyeni de, bestecinin şefliğinde her biri adeta solist derecesinde icralar ile, kadının her bir karşılaşmasıyla tonu ve mizacı farklılaşan müziği incelikle seslendirdiler.

gösteriyi alkışlarken, 12.07.2023, théâtre du jeu de paume (fotoğraflar: mehmet kerem özel)

“Picture a day like this” önümüzdeki sezonlarda, belki tam bu yapımın yaratıcı ve icracı ekibiyle olmasa da, siparişçisi olan altı opera kurumunun sahnelerinde seyredilebilecek.