bahar ayini 100 / 2

"bahar ayini"nini besteleme fikrinin kimden çıktığına dair hikayeler muhtelif.
stravinski, daha "petruşka"yı bestelerken aklında kadim rusya kabilelerine dair bir beste yapma fikri ve bir kaç melodi olduğunu yazmış.
sanat tarihçisi kenneth archer'a göreyse "bahar ayini" ressam, arkeolog ve rusya’nın hırsitiyanlık öncesi putperest slav kültürüne meraklı bir tarihçi olan sahne tasarımcısı nicholas roerich'in fikri. nitekim yapıtın librettosunda da onun imzası var. archer'ın araştırmalarına göre; ballet russes'ün emprezaryosu diagliyev roerich'i stravinski'ye yolluyor ve roerich stravinski'ye aklındakileri aktarıyor.
roerich, “bahar ayini”nin sahne-kostüm tasarımcısı ve libretto yazarı olmasının ötesinde, gerek müziğin bestelenme aşamasında stravinski ile paylaştığı fikirleriyle, gerek koreografinin gerçekleşme sürecinde nijinksi’ye sağladığı görsel malzemelerle, gerekse de prova sürecinde pek iyi anlaşamayan nijinski ile stravinski arasında iletişimi sağlayan ve güçlendiren kişi olarak önemli bir rol üstleniyor.

stravinski nijinski'yi ritmden bihaber olmakla suçluyor; roerich ile nijinksi çareyi ritim-hareket konusundaki çalışmalarıyla ünlenen jacques dalcroze'un zürih'teki atölyesine gidip, oradan marie lambert'i "bahar ayini" için asistan olarak işe almakta buluyorlar. marie lambert ilerde dame ünvanı da alarak, ingiltere'nin bale dünyasının en önemli figürlerinden birine dönüşüyor.
nijinski ise stravinski'yi londra'daki provalarda sadece müzikten bahsetmekle suçluyor; kızkardeşi nijinskaya'ya stravinksi'nin uzun uzun müziğinden konuştuğundan, prova yapmaya zaman kalmadığından yakınıyor.

malum, "bahar ayini"nin paris'teki dünya prömiyerinde yer yerinden oynuyor; seyirci ayaklanıyor, yapıtın ilk saniyelerinden itibaren protestolar yükseliyor. nijinski’nin koreografisini beğenmemiş, 1940'larda yazdığı biyografisinde prömiyerde yaşanan şiddetli seyirci protestosunun sebebini nijinski’ye yüklemiş ve hayatı boyunca “bahar ayini”ni bir bale yapıtındansa bir konser parçası olarak öne çıkartmış olan stravinski, 1960'daki maurice bejart’ın koreografisini de beğenmiyor. hatta, bern'deki arşivdeki belgelere göre, stravinski bejart’ın program broşüründe yapıt ile ilgili yayınladığı düşüncelerinin yanına “quel idiot!” (ne aptal!) diye not alarak bejart’ı küçümsüyor.
stravinski yıllar sonra, 1980'lerde yazdığı biyografisinde nijinski'nin hakkını teslim ediyor ve "bahar ayini"nin en iyi koreografisinin nijinski'ye ait olduğunu belirtiyor.

stravinski "bahar ayini"nin içinde sadece tek bir yerel melodi kullandığını, onun da başlangıçtaki fagot solosuyla çalınan litvanya melodisi olduğunu söylüyor. daha sonra bir müzik araştırmacısının yaptığı analizde "bahar ayini"nde bir çok yerel motif olduğu ortaya çıkıyor.

"bahar ayini" amerika'da leopold stokowski, avrupa'da pierre boulez şefliğindeki yorumlarla ünleniyor.

stokowski, yapıtın 1930'da amerika birleşik devletleri’nde leonid massine koreografisiyle ve başrolünde martha graham'ın dans ettiği versiyonu yönettiği gibi, 1940 yapımı walt disney animasyonu "fantasia"da özellikle "bahar ayini" bölümüyle ses getiriyor. o kadar ki, leonard bernstein, simon rattle gibi ünlü şefler "bahar ayini"nden bahsederken "fantasia"yı anmadan edemiyor, hatta yapıtın özgün librettosunu es geçip, disney'in dinazorlu senaryosu üzerinden yapıtı anlatıyorlar.

pierre boulez ise, yapıtın ritimlerini, vurgularını ve diğer özelliklerini analiz ettiği çalışmasıyla olduğu kadar kendisi de besteci ve şef olması dolayısıyla, icrasıyla da gelmiş geçmiş en iyi "bahar ayini" yorumcularından biri kabul ediliyor.
pierre boulez'nin londra senfoni orkestrası'yla yorumladığı "bahar ayini"ni istanbul müzik festivali'nde atatürk kültür merkezi'nde dinleme imkanımız olmuştu.