arızalı haller: "araz"

"araz" zeynep tanbay'ı son işi; dün akşam cemal reşit rey konser salonu'nda prömiyeri gerçekleşti.

zeynep tanbay'ı ilk olarak, istanbul müzik festivali'nde sahneye koyduğu projelerle tanıdım. tanbay bu projelerde william forsythe, hans von manen, mats eks gibi günümüzün önemli koreograflarının kısa solo ve duolarının arasına kendi koreografilerini yerleştirerek hem bu önemli koreografları hem de kendisini istanbul seyircisine tanıtmıştı.

tanbay'ın çoğunlukla solo veya duo olan kendi koreografileri bir şarkı kadar kısa, ancak yoğun, etkileyici, küçük yapıtlardır. bunlar arasında "iskemle", "iskemle 2", kollara dair" ve 2002 yılında rumelihisarı'nda genco erkal'ın rejisiyle sahnelenen "nazım hikmet'e armağan"da nazım'ın dizelerine eşlik eden minimal koreografileri hala hatırımdadır.
tanbay, yerleşik bir topluluğa sahip olunca bütün bir akşamı dolduran işler üretmeye başlar, ancak bunların çoğu ("dört ayak" ve dün akşamki "araz") sahnede kalabalıkların koreografisini tasarlamaktan çok, tanbay'ın önceki dönemine benzer nitelikte kısa, etkileyici solo, duo ve trio parçalarının biraraya getirilmesiyle oluşturulmuş yapıtlardır. omurgayı tutan bir konsept ve bir iki toplu koreografi, küçük parçaları birbirine bağlasa da yapıtların genel görüntüsü parçalı olmalarıdır.
hatta tanbay, çekinmeden, daha önce kendi başlarına birer solo, duo olarak tasarladığı ve seyirci tarafından çoşkuyla karşılanan -ve belli ki kendisinin de vazgeçemediği- bazı yapıtlarını bu büyük işlerin içine tekrar tekrar yerleştirir.
tanbay'ın genel koreografik yaklaşımından farklı olarak; ocak 2008'de seyirciyle buluşan "vivaldi - straviski - 2007" yapıtının özellikle "bahar ayini" bölümü ilk defa, toplu koreografik sahnelerin hakim olduğu bir çalışmadır.

"araz"a gelirsek;
türkiye'nin sosyal ve toplumsal iklimini dert edinmiş, kişisel politik duruşunun yanısıra, ürettiği işleri de oldukça [belki de kaçınılmaz olarak] politik olan zeynep tanbay, "araz"da yine toplumun güncel sorunlarını soyut bir estetikle karşımıza çıkarıyor.
"araz" toplumun genel sıkışmışlık halini, terörize edilmiş duygularını, hapsedilmişliğini, toplumun erkek egemen "maço" halini, bu hal içinde kadının bastırılmışlığını, maruz kaldığı şiddeti oldukça karamsar tablolarla ancak usta bir koreografik dille anlatıyor.

zeynep tanbay "araz"da bizzat dans da ediyor.
tanbay'ın koreografileri aslında en çok; uzun ince hatları ve upuzun kollarıyla kendi bedenine yakışıyor. belki de bu yüzden tanbay, eski solo koreografilerini, konsepte uygun olduğu sürece, yeni yapıtlarında tekrar tekrar kullanma tercihinde tereddüt etmiyor.
örneğin "araz"da; "kollara dair"in solodan topluluğa uyarlanmış versiyonunda, tanbay ve diğer kadın dansçılar aynı anda yanyana aynı hareketleri yapıyor olmalarına rağmen, tanbay'ın etkileyiciliği bambaşka.


son bir eleştri ve temenni:
akbank'ın sponsorluğunda 10.yılına ulaşan zeynep tanbay dans projesi konusunda tek çekincem, bir dans topluluğu olarak çok az performans yapıyor olmaları. aksanat'ta yerleşik bir dans atölyelerinin olması, düzenli olarak yurtdışından konuk koreograflar ve çalıştırıcılar davet ediliyor olması topluluğun kendini yetiştirmesi için çok önemli artılar, ancak bir dans topluluğu ne kadar çok "sahnede dans ederse" o kadar çok deneyim sahibi olur, o kadar çok da tanınır. evet, "zeynep tanbay" adı bir markadır, ancak bir dans topluluğunun sürekliliğinin sağlanmasında, deneyiminin arttırılmasında kanımca yeterli değildir.
bu topluluk istanbul'da en son ne zaman gösteri yaptı? ocak 2008'de. yaklaşık iki yıl önce.
peki; o zaman prömiyerini yaptıkları "vivaldi - stravinski 2007" adlı eseri istanbul ve istanbuldışında toplam kaç defa sahnelediler? net bir bilgim yok; ama, sanırım 10'u geçmemiştir!
akbank keşke; hem bu topluluğun hem de yurtdışından gelebilecek orta boyutlu dans topluluklarının düzenli olarak sahne alabilecekleri bir mekanı yaratabilse/sağlayabilse.
ancak o zaman; bu topluluğa bu kadar yıldır verdiği desteğin karşılığını alabilir.

"araz" 10 ocak'ta, dans için pek de uygun olmayan, caddebostan kültür merkezi'nde.