her şey meraktan!..

her sanat dalı söz konusu olduğunda herkesin sevdikleri, gönlündekiler ayrıdır. ben, sevdiğim sanatçıların şehrime gelmesini, arkadaşlarımın ve tanımadığım insanların o sanatçıların işlerini görmesini, beğensinler-beğenmesinler fark etmez o sanatçıları tanımalarını isterim. şehrimizde yabancı müzisyenlerin konser vermesi ve plastik sanatçıların sergi açması, gösteri sanatları işlerinin sahnelenmesinden görece daha kolay olagelmiştir. gösteri sanatları deyince ise, istanbul seyircisinin yabancı topluluklarla tanışabildiği en başat etkinlik iksv'nin düzenlediği istanbul tiyatro festivali'dir.

uzun zaman önce bloguma yazdığım istanbul tiyatro festivali eleştiri yazılarından birine "niye bu isimler getirilmiyor" diye bir liste de eklemiştim. şimdi o listenin afakiliğinin farkındayım; ben krzysztof warlikowski'nin, peeping tom'un gelmesini isterim, bir dostum forced entertainment der, bir diğeri maguy marin'in, başka biri simon stone'un ismini telafuz eder. dolayısıyla gönlümüzdekilerin sınırı ve ölçüsü yok.
doğal olarak, benim veya bir başkasının takip edip sevdikleriyle festival direktörlerininki de farklıdır.
ancak şunu da belirtmek isterim ki, o yazımdaki listeye isimler yazarken pek de öznel davranmamaya çalışmış, kendim seyretmemiş olsam bile avrupa'daki festivallerde adlarına rastladığım sanatçıları, yani merak ettiklerimi de saymıştım.
tabii sadece estetik/artistik tercihler rol oynamıyor bir işin istanbul'a getirilmesinde; eminim festival direktörlerinin de gönüllerinde kimler vardır bizlere sunmak için, ancak sanırım çoğu projenin hayata geçirilme aşaması mali ve lojistik olanaksızlıklara takılıyor.

önümüzdeki yine yeni bir istanbul tiyatro festivali var, bu sefer 22.cisi. festivali bahane ederek, "gösteri sanatları alanında istanbul'a şimdiye kadar kimler gelmiş" listesi yaptım.
bu liste büyük oranda iksv-istanbul tiyatro festivali'nin getirdiği sanatçıları kapsıyor ama onlarla sınırlı değil.
listeyi yaparken öznel olmamak adına, herkesin kabul edeceğinden kuşkumun olmadığı bir ödülü baz aldım: avrupa tiyatro ödülleri'ni. sanırım bu ödülün dünyada verilen en köklü ve en saygın tiyatro ödülü olduğunda herkes hemfikirdir. ben ondan daha eskiye dayananı ve daha kapsayıcı olanını bilmiyorum, bulamadım. ayrıca bu ödülün, eser bazlı değil kişi bazlı verildiği için, olabildiğince objektif olduğunu düşünüyorum.
gerek istanbul tiyatro festivali gerek idans gerekse bağımsız organizatörler sayesinde aşağıda vurgulu olanlar dışında da bir çok önemli sanatçıyı istanbul sahnesinde seyretme imkanımızın olduğunu ve bu listenin bu olguyu yadsımadığını özellikle vurgulamayı önemsiyorum.
son olarak; aşağıdaki listenin bir tespit çalışması olduğunu; ondan yorum çıkaracak olanların okuyucular olduğunu belirtmek isterim.


listedeki vurguların lejandı şöyle:
kalın: istanbul tiyatro festivali'ne -veya iksv'nin organizasyonuyla- gelen sanatçılar.
italik: idans'a gelen sanatçılar.
altı çizgili: yukarıda adı geçen iki festival dışındaki organizasyonlarla gelen sanatçılar.
[kırmızı]: sanatçıların geldikleri yıllar.
iki ayrı festivale veya festival dışı organizasyonla gelen sanatçı adlarında her iki vurgu birden kullanılmış, yıl kısmında festivalin/organizasyonun tipi belirtilmiştir.

Avrupa Tiyatro Ödülü sahipleri:
1987: Ariane Mnouchkine. 1989: Peter Brook [2006]. 1990: Giorgio Strehler [1997,1998,2006]. 1994: Heiner Müller [1997]. 1997: Robert Wilson [1996,1998,2000,2016]. 1998: Luca Ronconi. 1999: Pina Bausch [1998,2000,2003,2010]. 2000: Lev Dodin. 2001: Michel Piccoli. 2006: Harold Pinter. 2007: Robert Lepage [2018]. Peter Zadek. 2008: Patrice Chéreau. 2009: Krystian Lupa. 2011: Peter Stein. 2016: Mats Ek [2006]. 2017: Isabelle Huppert, Jeremy Irons. 2018: Valerij Fokin.

Avrupa Yeni Tiyatral Gerçeklikler Ödülü sahipleri:
1990: Anatoli Vassiliev. 1994: Giorgio Barberio Corsetti, Els Commediants [1995], Eimuntas Nekrosius [2006,2008]. 1997: Compagnia della Fortezza (Armando Punzo), Théâtre de Complicité (Simon McBurney). 1998: Christoph Marthaler. 1999: Royal Court Theatre. 2000: Theatergroep Holladia (Johan Simons), Thomas Ostermeier [2004,2012,2014], Societas Raffaello Sanzio (Romeo Castellucci). 2001: Heiner Goebbels [1996,2002], Alain Platel. 2006: Oskaras Korsunovas, Josef Nadj. 2007: Alvis Hermanis, Biljana Srbljanovic. 2008: Rimini Protokoll [2010, 2012], Krzysztof Warlikowski, Sasha Waltz [2002]. 2009: Guy Cassiers [2010, 2016], Pippo Delbono, Rodrigo García, Arpád Schilling, François Tanguy - Théâtre du Radeau. 2011: Viliam Docolomansky, Katie Mitchell, Andrey Moguchiy, Kristian Smeds, Teatro Meridional, Vesturport Theatre. 2016: Viktor Bodó, Andreas Kriegenburg [2010], Juan Mayorga, National Theatre of Scotland, Joël Pommerat. 2017: Susanne Kennedy, Jernej Lorenci, Yael Ronen, Alessandro Sciarroni, Kirill Serebrennikov, Theatre NO99, Dimitris Papaioannou [2000]. 2018: Sidi Larbi Cherkaoui [2010,2014,2015], Julien Gosselin, Cirkus Cirkor, Milo Rau [2016], Tiago Rodrigues [2011], Jan Klata.

Ödül adayları:
Radu Afrim, Akko Theatre – David Maya Sarz, Artistas Unidos, Tamás Ascher, Atelier Fomenko, Stefan Bachmann, O Bando, Eugenio Barba, Jérôme Bel [2007,2010, 2011], Calixto Bieito, David Bobée, Viktor Bodó, Lazlo Boxardi, Stéphane Braunschweig [1995,1998], Bremer Shakespeare Company, Catalina Buzoianu, Stefan Capaliku, Gianina Carbunariu, Marta Carrasco, Nigel Charnock, Philippe Chemin, Credo Theatre, Emma Dante, Leo De Berardinis, Anne Teresa De Keersmaeker – Rosas [2006,2011,2013], Emmanuel Demarcy-Mota [2012], Jacques Delcuvellerie, Michel Deutsch, Viliam Docolomansky, Dogtroep Theatre Company, Declan Donnellan - Cheek By Jowl [2004], Dejan Dukovsky, DV8 Lloyd Newson, Jan Fabre [2006], Fanny & Alexander, Abattoir Fermé [2009], Filter, Daniele Finzi Pasca, Forced Entertainment, La Fura Dels Baus [1999,2012], Massimo Furlan, Rezo Gabriadze, Miro Gavran, Kama Ginkas, Evgeny Grishkovets, Emil Hrvatin, László Hudi, Improbable Theatre, Grzegorz Jarzyna [2014], Dan Jemmett, Gilles Jobin, Kamerini Teatar 55, Frank Castorf, Katona József Theatre, Michel Keegan, La Zaranda, Eric Lacascade, Antonio Latella, Jan Lauwers - Needcompany, Johann Le Guillerm, Petr Lebl, Dea Loher, Miguel Loureiro, Michael Marmarinos, Mario Martone, Margarita Mladenova - Theatre Sfumato, Mladinsko Theatre, Enzo Moscato, Fernando Mota, Wajdi Mouawad [2017], Stanislas Nordey, Lars Norén, Miguel Orel, Suzanne Osten, Moni Ovadia - Theaterorchestra, Dusan David Parizek, Luk Perceval, Vincenzo Pirrotta, René Pollesch [2010], Aleksandar Popovski [2011,2014,2015], Omar Porras - Teatro Malandro, Silviu Purcarete [1994], Olivier Py, Ravenna Teatro-Tam Teatro Musica, Maria Ribot (La Ribot) [2009], Alex Rigola, Royal de Luxe, Ruanda 94, Thierry Salmon, José Sanchis Sinisterra, Carlos Santos, Einar Schleef, Spiro Scimone, Semola Teatro, Toni Servillo [1994, 2010], Nicolas Stemann, Galin Stoev, Meg Stuart [2008], Pawel Szkotak - Biuro Podrózy, Salvador Tavora, Teatar & TD, Teatro Due Parma, Theodoros Terzopoulos - Attis Group [1990,1991,1993,1995,1996,1999,2006,2010,2017,2018], TG Stan, Michael Thalheimer [2018], The Right Size, Théâtre de la Tempête, Teatro Meridional, Teatr Piesn Kozla, Theatre Neumarkt, James Thiérrée, Traverse Theatre, Rimas Tuminas, Gabriele Vacis, Enrique Vargas, Lotte van den Berg [2010], Vesturport Theatre, Victoria Group, Roman Viktyuk, Marius Von Mayenburg, Deborah Warner, Oscar van Woensel, Andrij Zholdak, Sándor Zsótér.