...

sanata sansüre dünyanın her noktasında direnmek için..

OPEN LETTER FROM PEOPLE OF CULTURE OF POLISH AND EUROPE initiated by HOUSE OF FIRE on the situation around the show play "Golgotha ​​Picnic" 

Dear Ladies and Gentleman,

The following letter is issued to express our concern about the situation which has been building up for the past few weeks around ‘Golgota Picnic’, a play directed by Rodrigo García, which will be presented at the Malta Festival Poznań 2014.

The protest against this play being shown in Poznań is founded on the opinion that it is offensive towards religion and that it propagates anti-christian ideas. However, as the protesters themselves admit, the only information they have about the play comes from the internet and none of them have actually seen it. Any leniency towards the demands of removing the performance from the festival will therefore be a classic example of preventive critique and an assault on freedom of speech. It is our belief that freedom, one of the most fundamental human values, is based on the right to live and think freely, as well as being able to ask questions – event those which are difficult. Art has always been open to experiment, to pluralism and tolerance, to different points of view.

No one should have the monopoly on discussing topics that raise emotions. The history of the Church should also be open to research and commentary. Rodrigo García exercises this freedom – as a human being and as an artist – to express his ethical and intellectual engagement with the surrounding world. The main theme of his play is the condition of European society immersed in consumerism and hedonism, and the fight against an overwhelming spiritual void. The artist does not violate any human rights, no one is forced to see his work. What is more the performance is presented in an enclosed space, tickets are required and it is designed for people who are over 18.

Poland is a place where the questions about freedom should be raised, as it is one of those countries which has fought for its democracy for almost 50 years. Recently, on the ‘the Square of Free Speech’ in Warsaw a monument was raised, commemorating the underground publishing movement between 1976 and 1989. During communist times ‘The Office for Press, Publication and Performance Control’ had its headquarters not far from that spot. Today, 25 years after regaining our independence, putting on a play in an enclosed space is making people in Poland consider preventive critique and a crusade against art, again.

As people who hold culture in high regard, we demand respect for the value of free speech.

House on Fire:
Sven Åge Birkeland – Artistic Director of BIT Teatergarasjen, Bergen
Mark Ball– artistic director of LIFT
Beki Bateson – artistic director of LIFT
Mark Deputter – Artistic Director Maria Matos Municipal Theatre of Lisbon, coordinator HOUSE ON FIRE NETWORK
Thomas Frank – director BRUT (Vienna)
Guy Gypens – director Kaaitheater Brussels
Ondřej Hrab – director ArchaTheatre (Praga)
Laura Lopes – program assistant Maria Matos Municipal Theatre of Lisbon
Jacky Ohayon – director of Theatre Garonne (Toulouse)
Annemie Vanackere - Artistic & Managing Director of HAU Hebbel am Ufer (Berlin)

The letter also signed up:
Jerry Aerts – Director deSingel International Arts Campus
Maricel Alvarez – actor
Marie-Thérèse Allier
Hortense Archambault
Ana Balduini – actress
prof. Mirosław Bałka – artist
Grace Ellen Barkey – NEEDCOMPANY
Filip Berkowicz – artistic director of the festival Sacrum Profanum Mysteries Paschalia ActusHumanus, Goodfest and Opera Rara
Cecilia Blanco – actress
Jerome Bel – choreographer
dr. Georg M. Blochmann – director of the Goethe-Institut in Warsaw
Diego Bianchi – theatre director
Renata Borowska-Juszczyńska – director of the Grand Theatre in Poznan
Michał Borczuch – theatre director
Verónica Boggio
Camila Carreira – actress
Romeo Castellucci – theatre director
Hana Cervinkova
Gabriel Chmura – artistic director of the Grand Theatre in Poznan
Andrzej Chyra – actor
Paola Ciccolella – director of Istituto Italiano di Cultura
Beata Chmiel - manageress culture, Citizens of Culture
Łukasz Chotkowski- playwright, theatre director
Oliver Chrzanowski
Marie Collin – artistic director of Festival d'Automne à Paris
John Maxwell Coetzee – writer, winner of the Nobel Prize for Literature
Ewa Guderian-Czaplińska
Krzysztof Czyżewski – director of the Borderland Foundation
Kamil Dąbrowa – director and editor-in-chief of the Polish Radio Program
Agata Diduszko-Zyglewska – Political Critique, the Association of the. Stanislaw Brzozowski
Artur Domosławski
Anna Drozd – producer
Olga Drygas
Tony Duckworth
Krzysztof Dudek
Małgorzata Dziewulska
Maciej Englert - theatre director
Tim Etchells – theatre director, Forced Entertaiment
Marcelo Evelin – theatre director
Bernard Faivre d'Arcier – former director of the Festival d'Avignon
Silvia Fanti – artistic director of XING Bologna
Agnieszka Fietz - Kleine Internationale Theater Agentur
Agnieszka Filip
Federico Figueroa – actor
Magdalena Fijałkowska
Anne Fontanesi - producer CCN Montpellier
Bruno Galindo – writer, performer
Alina Gałązka
Krzysztof Garbaczewski - theatre director
Luis Garay – theatre director
Grzegorz Gauden
Jonny Greenwood – Radiohead guitarist
Piotr Gruszczyński – playwright of the New Theatre in Warsaw
Roman Gutek – New Horizons Festival director
Koen Haverbeke – representative of the Flemish government in Warsaw
Dr. Nor Hall – artist
Matthias von Hartz
Arno Hintjens – musician
Agnieszka Holland – theatre director
Anna Hryniewiecka– director of the Cultural Centre in Poznań
Krystyna Janda – theatre director, aktorka, director Theatre Polonia in Warsaw
Katarzyna Janowska
Elke Janssens – NEEDCOMPANY
Dorota Jarecka
Grzegorz Jarzyna – theatre director, dyrektor Teatru Rozmaitości w Warszawie
Iwona Kaczmarek
Jan A.P. Kaczmarek – composer, director of the Transatlantic Festival Poznań
Stefan Kaegi – theatre director
Jerzy Kapuściński – director TVP2
Anne Teresa De Keersmaeker – choreographer
Dorota Kędzierzawska – theatre director
Kira Kirsch – curator Steirischer Herbst Festival
Tomasz Kireńczuk – program director at the New Theatre in Krakow
Joanna Klass – theater programs curator Adam Mickiewicz Institute
Bartek Konopka – theatre director
Marcin Kościelniak
Grzegorz Kowalski – artist
Anna Kozłowska
Veronica Kaup-Hasler – dyrektor Steirischer Herbst Festival
Jan Klata – theatre director, director of the National Old Theatre in Krakow
Maja Kleczewska – theatre director
Krzysztof Knittel – composer
Christophe Knoch - Micamoca Project Berlin e.V.
Piotr Kruszczyński – reżyser
Michał Kucharski
Gaba Kulka - musican
Borys Lankosz – theatre director
Krzysztof Krauze - theatre director
Joanna Kos-Krauze - theatre director
Grzegorz Laszuk – culture animator, artist
Jan Lauwers – NEEDCOMPANY
Joanna Leśnierowska – curator of the Old Brewery New Dance
Katarzyna Lewińska
Angélica Liddell
Agnese Lozupone
Krystian Lupa – theatre director
Viola Łabanow - Fundacja Muzyka jest dla wszystkich
Paweł Łysak - theatre director
Juliusz Machulski – theatre director
Rafał Maćkowiak
Eduardo Maggiolo
Marcelo Martínez – composer
Krzysztof Materna
Justyna Matyjaśkiewicz
Joseph V. Melillo – The director of the Brooklyn Academy of Music, New York
Adam Michnik
Krzysztof Mieszkowski – director of the Polish Theatre in Wroclaw
Agnieszka Misiewicz – Teatralia Poznań
Alicja Muller – editor of the Krakow Teatralia
Juliana Muras – actress
Paweł Mykietyn – music director of the New Theatre in Warsaw
Gerardo Naumann – theatre director
Grzegorz Niziołek
Aleksander Nowak – composer
Maciej Nowak
Isis Olivier – artist
Jim O’Quinn – Theatre Communications Group, editor in chief of the American Theatre
Thomas Ostermeier – theatre director
Joanna Ostrowska
Jurek Owsiak
Mauro Panzillo
Belén Parra
Sebastian Pawlak – actor TR Warsaw
Dolf Planteijdt – musician, producer
Julieta Potenze
Paweł Potoroczyn
Portishead
Amapola Prada – theatre director
Jerzy Radziwiłowicz – actor
Lech Raczak – theatre director
Dobrochna Ratajczakowa
Anna Reichel
Alice Roland - actor
Flavia Romera
Wilhelm Sasnal – artist
Jolanta Serwińska
Pablo Seijo / ActorI
Iwona Skwarek
Agata Siwiak – curator
Bogusława Sochańska – Director of the Danish Cultural Institute
Prof. Magdalena Środa
Magdalena Sroka – Vice President of Krakow for Culture, Promotion and Sport
Adam Suprynowicz – journalist
Jarosław J. Szczepański
Bartosz Szczęsny
Małgorzata Szczęśniak – production designer of the New Theatre in Warsaw
Paweł Szkotak – theatre director, Director of the Polish Theatre in Poznan
Julia Szmyt
Amalia Tercelan – actress
Mark Timmer – artistic director of Frascati (Amsterdam)
Jan Topolski – New Horizons festival programmer
Katia Tirado – performer
Mariusz Treliński – artistic director of the Grand Theatre - National Opera
Paula Triñanes – actress
Mateo De Urquiza – actor
Krzysztof Warlikowski – theatre director, director of the New Theatre in Warsaw
Jacek Weksler – president of the Foundation Media Arts Film
Andrzej Wirth – translator, literary critic, theater critic, theater studies
Ewa Wycichowska – director of the Polish Dance Theatre
Candelaria Saenz Valiente – artist
Florencia Vecino
Gisèle Vienne – theatre director
Andrzej Wajda – theatre director
Ewa Wanat – editor-in-chief of the Polish Radio RDC
Emilio García Wehbi – theatre director
Mariusz Wilczyński – theatre director
Franz Wille – Theater Heute
Agata Wittchen-Barełkowska
Ewa Wójciak
Michał Zadara – theatre director
Iwo Zaniewski - artysta
Adam Ziajski – theatre director
Agnieszka Ziółkowska – Krytyka Polityczna
Maria Zmarz-Koczanowicz – theatre director, vice-dean of the faculty of directing at the Film School in Lodz
Mateusz Zmyślony
Jacek Żakowski
 

 

coetzee yazı

SELİM CAN YALÇIN İLE “YUVAYA DÖNMEK – BABAM İÇİN” ÜZERİNE

-->

 

istanbul şehir tiyatroları’nın “yuvaya dönmek- babam için” adlı yapımı yoğun pina bausch atmosferi dolayısıyla beni o kadar heyecanlandırdı ki, künyesinden projenin kilit ismi olduğunu fark ettiğim selim can yalçın’ı aradım, ve onunla bir söyleşi gerçekleştirdim.

selim can yalçın’la mart sonunda (24 mart'ta), havanın limonata gibi olduğu bir pazartesi öğleden sonrasında moda’da buluştuk; 1.5 saat kadar sohbet ettik. bazen ben sormadan o heyecanla anlattı, bazen benim pina bausch tiyatrosu üzerinden sorduğum soruları yanıtladı; işte konuştuklarımız:

SÜREÇ

öncelikle bu projenin nasıl gerçekleştiğini merak ediyordum. selim can yalçın’ın ağzından “yuvaya dönmek”in kısaca oluşum süreci:

“alessandra paoletti üç yıl önce şehir tiyatrolarının cgsm bünyesinde bir atölye çalışması yapmak üzere istanbul’a gelmişti, ben de bu atölyeye tesadüfen katılmıştım. tanıştık, arkadaş olduk; zamanla, benzer şekilde düşündüğümüzü fark ettik. 

alessandra “burada bir iş yapmak istiyorum, oturup çalışalım” dedi; çalışmaya, araştırmaya başladık..

alessandra sınır kavramıyla çok ilgileniyordu, istanbul’u iki kıta arasında doğal bir sınır olarak tanımladığı için burada çalışmak onun için çok önemliydi..”

TEMA

oyunun genel dramaturjik yapısı pina bausch’un yapıtlarına çok benzediği için, oyununu omurgasını kuran tema(ların) nasıl oluştuğunu, üretim sürecinde bausch gibi soru-cevap şeklinde mi çalıştıklarını, yazılı bir metnin olup olmadığını sorduğumda selim can yalçın’ın anlattıkları şunlardı:

“alessandra’nın ilgilendiği sınır kavramının yanısıra, kayıp ve göçmenlik temaları etrafında da gelişen bir çalışma yaptık; herşeyini kaybetmek zorunda kalmış, toprağından gönderilmiş bir ailenin hikayesi..

tarihi bir olay içinde bir ailenin çöküşü, parçalanmaya böyle bir yapının vereceği tepkileri araştırmak istedik, ancak oyunda bunların  hikayesini aktarmıyoruz; hikaye bir yerden başlayıp bir yere gitmiyor; parçalar arasında çizgisel bir bağ yok, birbirinden bağımsız özellikleri var..

küçük insanların yaşadıkları şeyler, küçük ayrıntılar önemliydi bizim için.. oyunun başında anlatılan hikaye ise oyundaki hiç bir karakterin hikayesi değil; o gerçek bir hikaye..”

“sınır, kayıp, göçmenlik temaları etrafında kişisel hikayeler anlatırız, doğaçlayarak bu temalar etrafında bir şeyler çıkarırız diye düşünürken, süreç içinde çalışma şeklimiz evrildi ve biz bir metnimizin olması gerektiğine karar verdik; bu sayede hem çalışacağımız insanlarla iletişimimiz kolaylaşacak, hem de 1-2 senelik prova sürecine ihtiyacımız olmayacaktı. ama, öyle yapsaydık, belki başka bir iş ortaya çıkmış olacaktı.”

“zaman içinde bir metin oluştu; alessandra çok yoğun çalışarak, başka kaynaklardan da beslenerek metni oluşturdu; metnin ilk versiyonunu çıkardıktan sonra üzerinde çalışmaya devam etti ve 10-15 versiyonunu yazdı. ancak, oyuncularla üretim sürecinde metin ile çalışmadık. metne geri dönmemiz çalışmaya başladıktan 1.5-2 ay sonra oldu. bu zaman zarfında, oyuncularla metinden alınan kavramlar üzerinden soru-cevap şekilde çalıştık.

çocukluğu hatırlamak, çocukluğa veda etme zorunda kalmak, kişilere veda etmek zorunda kalmak, o aramanın, arayışın, kaybetmenin, endişenin oyuncuların kişisel geçmişindeki karşılığını bulabilmek için, belli hazırlanmış sorularla oyuncuların kişisel malzemelerinden yola çıkmak gerekti.

bazı şeyleri sürekli kendi içimizde veya dışımızda aramak ve bulmak zorundaydık; malzemeleri ürettik, sonra bunları metindeki sahnelere ve diyaloglara yönlendirdik.

oyunun son halindeki konuşmaların sıralaması metin ile aynı değil; dramaturjik çalışmayı yaparken daha akışkan bir kurgu izleyebilmek için değiştirdik..”

“savaş, etnik köken veya din sebebiyle insanların bir yerde bir yere aktarılması, hele de bu durumla alakaları yokken gönderilmeleri; kendi evinizin olduğu yerde birdenbire bir yabancıya dönüşmek; gidilen yerde yabancı olmak çok acı bir şey! bu yüzden oyunun başında üvertür olarak bir masal anlatıyoruz; tilki’nin horoz ile arkadaş olalım deyip onu yemesi aslında oyunun özeti..”

“derdimiz belli bir dönemi ve belli insanları aktarmak değildi; bu yüzden oyunun içindeki hikayeler gerçek olsa da, sahnelemede “gerçekçi” bir yaklaşım yok; anlar ve parçalar var.. oyundaki kişiler temsili bir yerdeler; bir anının içinde başka bir anı hatırlıyorlar; oradan oraya yolculuk ediyorlar..

biz burada hayatın karmaşasını anlatıyoruz ama karmaşık bir şey anlatmıyoruz; felsefi bir damardan, anlaşılmayacak kavramlar üzerinden kimsenin yaşamadığı, yaşamayacağı şeyler, duygular anlatmıyoruz.. oyunun politik söylemleri, felsefi kavramları yok, çok öz bazı şeyleri var, ama onları da başka türlü anlatmaya, aktarmaya çalıştık; biraz soyutlayarak anlatıyoruz..”

oyunun adındaki “babam için” alt başlığını sordum selim can yalçın’a:

“tabii ki babası, alessandra’nın en büyük kaybı; biz de oyunda kayıp temasını işlerken, bu çok anlamlı.

bu işe başladığımız zaman ben de babamı kaybetmiştim.

ancak, öte yandan oyunda baba figürü yok; iki aile var, kuzenler var, ama ikisinin de babası yok.

oyunda babaların olmaması, ilk kayıpların babalar olması, kayıp temasını işliyor ve projenin içine kendimizden de bu kadar şey koyuyor olmamız dolayısıyla bu alt başlığın özel ve anlamlı olacağını düşündük; bir anlamda taziye gibi bir oyun..”

JULİE ANN STANZAK

bu projeye pina bausch dansçılarından julie ann stanzak’ın sanatsal danışman olarak ve damiano ottavio bigi’nin yardımcı koreograf olarak katılmaları nasıl oldu; neden yapımın genel havası bu kadar yoğun bir şekilde “bauschvari” diye sorduğumda selim can yalçın şunları söyledi:

“alessandra aslında oyuncu ve oyuncu koçu; çok yakın zamanda oyun yazmaya ve yönetmeye yöneldi.

bu proje, alessandra’nın bu tür iş yapmak istemesi, bu tür işten hoşlanması, kendi cümlesiyle “ben bununla büyüdüm, bunu seviyorum, böyle tiyatro yapmak istiyorum” demesiyle gerçekleşti. demek ki, alessandra’nın başlamak istediği atmosfer ve varmak istediği nokta buymuş..

kaldı ki metin kullanmamız, oyun içindeki sahneler, oyuncuların oynuyor olması, konuşmanın, monologların olması bu projeyi pina bausch’un yapıtlarından ayıran özellikler kanımca..”

“julie ann stanzak’ın projeye dahil olması ise bütünüyle alessandra’nın çabasıyla oldu. 

ben alessandra ile nasıl tanışmışsam, alessandra da julie ile aynı şekilde tanışmış. julie projeyi çok sevmiş, aralarındaki dostluk sebebiyle “sen orada böyle bir şey yapıyorsan ben de gelirim” demiş julie.”

“julie öyle kolay kolay bir yerlere gidebilen birisi değil; tanztheater wuppertal’in programı dolayısıyla çok yoğun. bu yüzden onu çok zor getirdik; ben her seferinde julie’yi havalimanından alıp, hep beraber 2 gün aralıksız çalıştıktan sonra havalimanına bırakıyordum. ayda iki kere bunu yapıyorduk.”

“julie’nin tam bir “artistic collaborator” (sanatsal katılımcı anlamına gelen bu tabiri biz sanatsal danışman olarak türkçeleştirdik) olarak kostümlerden sahne tasarımına kadar projenin her şeyine katkısı oldu.”

“”yuvaya dönmek”de hareketleri üretirken imgeler-imajlar üzerinden çalıştık.

bir çocuğa ev çiz deyince bir ev, bir nehir çizer, ağaç cizer, arkaya da bir dağ çizer. oyunda da bir ev, bir ağaç var, dağ var, nehir var, sınır var, geçmiş olduğumuz bir deniz var; ve bunların hepsi tersine dönmüş duruyor sahnede. biz bunların arasında deviniyoruz ve bunlar dönüşüyor; çok anlamlı hallere bürünüyorlar..

bunların gelişiminde ve oluşumunda julie’nin yardımı çok büyük oldu. julie metinden aldığı imgeleri kullanarak bize; bir sözcüğü beden diline nasıl dönüştürürüz, bir cümleyi bedenimizle yazdığımızı düşündüğümüzde nasıl bir hareket çıkar ortaya, onun anlamı bizim için ne olabilir, bu anlamlar nasıl yeni anlamlar üretir, oyuncu kendi kendinin, kendi hareketlerinin yazarı nasıl olur anlamında çok yardımcı oldu. bu süreçte sololar, ikililer, topluluk hareketleri ortaya çıktı..”

“damiano; julie ve alessandra’nın davetlisi olarak projeye katıldı, bizimle çok uzun vakit geçirdi; koreograf olarak onun bilgisinden her anlamda faydalandık; damiano ilk defa dansçı olmayan bir tiyatro ekibiyle çalışıyordu. aynı zamanda, yardımcı yönetmen gibiydi de.”

“giuseppe sangiorgi diye bir arkadışımız daha vardı. yardımcı yönetmendi, bizimle müzik ve ses üzerinden doğaçlama çalıştı, alessandra’nın yönlendirmelerine göre hareket çalışmaları yaptırdı.”

EKİP

sahne üzerindeki oyuncu ekibin dans konusundaki başarıları ise ayrıca takdir edilesi. formal dans eğitimi almamış oyuncuların bu seviyeye nasıl geldiklerinin cevabı selim can yalçın’daydı:

“kalabalık ve yoğun çalışan bir tiyatro kurumundayız, dolayısıyla mevcut kastın oluşturulması ve seçilmesi kolay olmadı. bu kastı bir araya getirebilmek için bayağı uğraştık. kurumda bir proje için oyuncu seçmek diye bir şey yok ama, ben bu projede görev alan herkesi tanıyorum; özel ilgi alanları, böyle bir çalışmada olma istekleri de gözönünde bulundurulduğunda ideal bir kadroyu bir araya getirmeyi başardık.”

“aramızda dans geçmişi olan yok; sadece, dansla ilgilenenler var; hiçbirimiz kendimize dansçı diyemeyiz. herkes kendi isteği ile gönüllü olarak çalıştı.”

DEKOR

“sahne tasarımının bir parçası olarak kullanılan çatı adrian paci’nin “gidilecek ev” adlı bir enstalasyonu; bize kullanmamız için izin verdi. paci göçmen bir sanatçı ve bu tür işleri var; bizi destekledi.

alessandra özellikle paci’nin işlerinden çok etkileniyor. kapısını çalıp projeyi anlatınca paci projeyi beğenmiş ve “gidilecek ev”i sahne tasarımının bir parçası olarak kullanmamız için izin vermiş; bu da bizim için büyük bir şans.”

tam da burada, yine pina bausch’a referans vererek selim can yalçın’a şunu soruyorum: bausch’un yapıtlarında sahne tasarımı prömiyerden bir ay önce belli olur, ama bausch ve dansçıları bu kısa sürede sahne tasarımıyla vakit geçirerek onu kendilerinin kılmayı, kullanmayı başarırlar. sizin sahne tasarımıyla ilişkiniz nasıl oldu, “gidilecek ev” baştan belli miydi?”

“repertuvar versiyonunu çıkaracağımız belli olduğu zaman alessandra “gidilecek ev” ile gelmişti zaten. sonraki çalışma sürecinde bu çatıyı niye devirmiyoruz, altına tekerlek koyup hareket ettirmiyoruz, içini oda gibi kullanabiliriz, kısmen devrilmiş bir mekana dönüşebiliriz, üzerine çıkabiliriz dedik, denedik..”

SAHNE

bana göre, özellikle harbiye muhsin ertuğrul sahnesi’nde mekanını, espasını bulan “yuvaya dönmek”in şehir tiyatroları’nın diğer sahnelerine nasıl adapte olabileceği kaygımı paylaştığım selim can yalçın bu konuda şunları söyledi:

“provaları ağırlıklı olarak fatih reşat nuri sahnesi’nde yaptık. bu yüzden de galada o sahnenin çalışanlarına özel olarak teşekkür ettik. ama doğrusu, harbiye muhsin ertuğrul sahnesi gibi bir alana ihtiyacımız vardı; mesafe, ölçü, ölçek olarak.

ancak tiyatroda en önemli şeyi yapıyoruz veya diğer ekiplerden, oyunlardan bir farkımız var gibi bize yaklaşılsın istemedik, bunu hiç bir zaman düşünmedik de. zaten kurumu oldukça zorladığımızı düşünüyoruz; yardım konusunda ellerinden geleni yaptılar.

“baştan başlarken “siz bunu lütfen mümkün olduğu kadar her yerde oynayın” demişlerdi; sahnelere göre başka çözümler bulmak durumunda zorunda kalıyoruz, henüz küçük bir yerde oynamadık ama şimdi, nisan ayında üsküdar kerem yılmazer sahnesi’nde oynayacağız. oyun genelinde değişmeyecek, çünkü değiştirme fırsatımız yok; çünkü prova yapılacak yer yok. biz sadece kendi hazırlığımızı yapıyor olacağız. yaratıcı ekip de aslında istiyor ki her haftaki oyun için gelsinler, bizim yanımızda olsunlar; oyun daha nasıl geliştirilir, daha ileriye nasıl götürülür, başka neler yapılabilir diye çalışalım.. ancak böyle bir devamlı çalışma-araştırma süreci için imkanımız yok.”

“kerem yılmazer sahnesi’nde alan küçülecek ama olduğu kadar aynı kalitede oynamaya çalışacağız, elimizden geleni yapacağız. oynamak zorundayız, oynayacağız, çok fazla şansımız yok, oradaki seyirciye de ulaşsın; biz çözüm bulup, ulaştırmak istiyoruz.”

KURUM

en çok merak ettiğim şeylerden biri, böyle bir yapımın istanbul şehir tiyatroları içerisinde gerçekleşmesinin nasıl mümkün olduğuydu; selim can yalçın anlattı:

“projenin gerçekleşmesi çok zor oldu ama kurumun desteği çok fazlaydı. bu tarz bir proje için talepleri vardı da biz böyle bir iş yaptık değil. biz çıkardık, onlar da hayır demediler; şansımız ve çabamızdı!”

“oyunun daha önce bir versiyonu çıkarmış, iki yıl önce genç günler kapsamında oynamıştık; kurum yöneticileri hem işi hem de konuyu çok beğenmişlerdi. o yapımda dans bu kadar baskın değildi ama o ekipte dansçılar vardı.”

“doğal olarak kurum tarafından ürkek yaklaşılıyor; seyirciye ne kadar konuşur, hitap eder.. ama herkes, hepimiz için bir açılım oldu. herkes çok büyük fedakarlık gösterdi; hem oyuncular hem de tiyatro kurumu.

kurumun bizi anlaması, sabır göstermesi çok önemliydi; çalışma şekli olarak farklı bir düzene sahip bir kurumda bu projeyi yapmak bir devrimdi.”

“projenin bizler için önemi ise; alessandra, julie ve damiano’nun nasıl çalıştıklarını, nasıl bir disiplinleri olduğunu, nasıl yaklaştıklarını ve herşeyin özüne nasıl inebildiklerini görmüş olduk. bizler için çok iyi bir tecrübeydi.”

SON OLARAK

selim can yalçın son olarak şunları söyledi:

“yabancı yönetmenler türkiye’de iş yaptıklarında, bir kaç istisna dışında genellikle, daha önce yurtdışında yaptıkları prodüksiyonları burada yeniden gerçekleştiriyorlar. buraya gelip sıfırdan iş yapan yabancı yönetmen neredeyse yok..

biz bu projeyi burası için, burada, birlikte ürettik. insanlar gelip burada kendi çabalarıyla vakit geçirdiler. bu çok sesli, çok kültürlü bir projeydi: italyan, alman, amerikan ve türk; dört ülkeden sanatçılar birlikte çalıştılar.

istanbul’da, sınırda bunun oluyor olması, bu kadar insanın, dilin bir araya gelmesi, istanbul’un tiyatrosu’nda bir araya gelip birbirini anlamaya çalışıyor olması ve bunun gerçekleşmesi projenin özüne de çok uygundu; kültürlerarası ortaklık ve köprü kuruldu…”

19. istanbul tiyatro festivali, bilanço

.bir halk düşmanı ibsen/ostermeier schaubühne am lehninger platz, berlin ****.5 (29mys)
.aldatma pinter/arslan onderhetvel, platform 0090, toneelhuis dommelhof, ‘t arsenaal, wpzimmer, istanbul tiyatro festivali ****.5 (16mys)
.bir yaz gecesi rüyası shakespeare/hall propeller theatre company **** (22mys)
.gergedanlaşma 2.014 tekand/tekand studio oyuncuları ***.5 (05hzr)
.yanlışlıklar komedyası shakespeare/hall propeller theatre company ***.5 (23mys)
.ne yaptıysak nafile... maslowska/jarzyna tr warszawa ***.5 (10mys)
.hiatus bilgen motto dans kolektif *** (28mys)
.--. --. gövde gösterisi tuna remdans performans kolektifi **.5 (17mys)
.proust pamuk bellek proust-pamuk/garbaczewski-koyuncuoğlu opole theatre * (04hzr)

Koreografların Müzik ile İmtahanı

[Bu makale TEB Oyun Dergisi'nin 19. sayısında (Kış 2014) yayınlanmıştır.]

 Keersmaeker’den “Vortex temperum”

Müzik ile sahne sanatlarının ilişkisi bağlamında günümüzün en önemli sanatçılarından biri olan ve geçtiğimiz yıllarda İstanbul Tiyatro Festivali’nde de bir kaç işini izleme imkanı bulduğumuz Heiner Goebbels’in üç yıllığına genel sanat yönetmenliğini üstlendiği Ruhrtriennale’nin 2013 edisyonunda Anne Teresa de Keersmaeker’in iki yapıtı sahnelendi; ilki Keersmaeker ile Boris Charmatz’ın ortaklaşa sahneleyip bizzat dans ettileri, Bach’ın müziği üzerine “Partita no: 2” idi. Ağustos sonundan ekim başına 1.5 ay süren festivalin kapanış gösterisi ise Keersmaeker’in dünya prömiyeri gerçekleştirilen yapıtı “Vortex temporum” idi. Konsept olarak, sadece endüstri mirasından kalan yapıları gösteri mekanı olarak kullanan festivalde Keersmaeker’in yapıtı Bochum’da devasa endüstri yapısından kültür ve sanat mekanına dönüştürülmüş olan Jahrhunderthalle’de gerçekleşti.

“Vortex temporum” Keersmaeker’in topluluğu Rosas ile çağdaş müzik icrası konusunda uzmanlaşmış İctus topluluğunun ortak projesiydi.

Yapıtlarında Webern’den Bartok’a, Reich’dan de Mey’e çağdaş bestecilerin müziklerini kullanan Keersmaeker bu sefer de 1946 doğumlu, 1998’de aniden vefat etmiş çağdaş Fransız besteci Gérard Grisey’in aynı adlı bestesini kullandı. “Spektral müzik”in en önemli temsilcisi olarak görülen Grisey’in bestesi bu müzik türünün kilometretaşı olarak kabul ediliyor.

Önce altı müzisyenden oluşan İctus topluluğu (piyano, keman, viyola, cello, flüt ve klarinet) sahnenin en önüne gelip, normal konser düzeninde, yani oturarak bestenin ilk bölümünü icra ettiler. Müzisyenler sandalyelerini kaldırarak sahneden çıkarlarken, bu sefer altı dansçı onların bulundukları noktalara gelip müziksiz olarak, müzisyenlerin çalgılarını çalarkenki beden hareketleri, çalgılarıyla bedenleri arasındaki ilişkiler, ve partisyonlarının gerektirdiği içsel devinimlerden esinlenerek tasarlanmış koreografiyi sergilediler. Ardından müzisyenler tekrar sahneye gelip bu sefer ayakta ve piyano dahil olmak üzere hareket halinde müzik icrasına devam ederken, bir kişinin eklendiği dansçılar da (piyano iki elle çalındığından dolayı bu andan itibaren piyanoyu iki dansçı temsil etmeye başladı) zeminde tebeşirle ince bir çizgi halinde çizilmiş olan farklı genişlikteki daireleri ve yayları izleyerek devinmeye başladılar. Altı müzisyen ve yedi dansçı her biri durmadan değişen yörüngelerde birbirlerine yaklaşarak, uzaklaşarak, toplanarak, ayrışarak, sanki gezegenelerden oluşan bir galaksi sistemi gibi hareket ettiler. Piyano da bu büyük devinimde yer aldı; yapıtın son bölümünde şeflik yapacak olan kişi piyanoyu yavaş yavaş yörüngeler halinde çevirirken, piyanist de ayakta ve hareket halinde partisyonu çalıyordu. Başat olarak piyanonun belirleyici olduğu hareket düzeni sonunda, piyano sahnenin en önünden en arkasına daireler çizerek bir yolculuk yaptı ve orada tekrar sabitlendi. Bu sırada sahnenin tavanında soyut bir spiral şeklinde tasarlanmış ışık bantları spiralin kalın tarafından kıvrık ince ucuna doğru yanarken, sahne farklı ışık kaliteleriyle aydınlanır oldu; yukarıda sadece spiralin en ucunu temsil eden küçük ışık bantı yandığında sahnenin büyük bir kısmı karanlıktaydı, ama dansçılar ve müzisyenler hareket etmeye devam ediyorlardı. Sahne bütünüyle karardığında, arkada piyanonun etrafına yerleşen ama hala ayakta olan müzisyenler şefin direktifleri eşliğinde yaklaşık bir dakikalık bir bekleyişten sonra bütün ışıklar yanmasıyla üçüncü bölümü çalmaya başladılar. Bu sefer sadece dansçılar hareket ederek, gittikçe şiddetinin ve hızının arttığı bir girdabın bileşenlerine dönüştüler. Bu sayede, “Vortex temporum”un kelime anlamı “zaman girdabı” sahnede soyut da olsa gerçeleşmiş oldu.

İlk dinleyişte (ve muhtemelen sonraki dinleyişlerde kolay kolay) kulağa “sıcak” gelmeyen, ama canlı yaşantılandığında hipnotik etkisine kapılmanın kaçınılmaz olduğu bir besteyi, sadece bestenin içerdiği biçimsel özelliklerden (örneğin partisyondan, çalgıların birbirleriyle ve yapıtın geneliyle olan ilişkilerinden, çalgıların onları çalan bedenlerle olan ilişkilerinden, vb.) yola çıkarak, sahnelemeye hiç bir anlamsal veya öyküsel bir katman eklemeden dans diline aktarmak ve bunu seyircilere, dikkatlerini bir an bile kaçıramadıkları şekilde onları hipnotik bir etki altına alarak “seyrettirebilmek” herhalde ancak Keersmaeker gibi usta bir koreografın başarabileceği bir iş.

Mekan kullanımının ve özellikle de mevcut mekanın, yani Jahrhunderthalle’nin çok az müdahele edilmiş, olabildiğince özgün bırakılmış, gerek enine, gerek derinliğine gerekse de yükseliğine nefeskesici boyutlardaki mekanının “Vortex temporum”un seyirci üzerinde bıraktığı etkide büyük rolü var.

Keersmaeker’in bu son yapıtı 2013-14 sezonu içinde Brüksel La Monnaie Operası’na, Atina Onasis Kültür Merkezi’ne, Antwerp, Lille, Paris ve Londra’ya konuk olacak.

.

 

Tankard’dan “The Oracle”

Tanztheater Wuppertal Pina Bausch’un 40. yılı olması sebebiyle 2013-14 sezonu boyunca sürecek olan PINA40 etkinliklerinin önemli ayaklarından biri 13-17 Kasım 2013 tarihlerinde Düsseldorf’da Tanzhaus NRW’de gerçekleşti. Eski Pina Bausch dansçıları yeni koreografileriyle seyirci karşısına çıktılar. Bunlar arasında öne çıkan gösteri Meryl Tankard’ın “The Oracle” adlı yapıtıydı.

Tankard, Bausch’un efsanevi dansçılarından biri; Tanztheater Wuppertal’in ilk döneminde, 1978-1984 yılları arasında “Café Müller”den “Kontakthof”a, “Bandeneon”dan “1980”e bir çok Bausch klasiğine katkıda bulunmuş, dans etmiş ve 1988 yılına kadar da konuk dansçı olarak topluluğa destek vermiş.

Tankard Wuppertal’den ayrıldıktan sonra, memleketi Avustralya’ya dönmüş, ilk önce kendi topluluğunu daha sonra “Avustralya Dans Tiyatrosu”nu kurmuş ve zamanla kendi dans stilini yaratmış bir sanatçı. 1999’dan itibaren dünyanın önemli bale ve dans topluluklarında yapıtları sahnelenen Tankard, 2009’da Pina Bausch’un ani vefatından sonra, yerine geçebilecek isimlerden en çok telaffuz edileniydi.

Solo bir yapıt olan “The Oracle”ın konsept ve mizanseni Tankard’a ait; koreografik malzeme ise yapıtta dans eden Paul White ile Tankard’ın ortak çalışması sonucu ortaya çıkmış. 2009 tarihli yapıt o sene Avustralya’da “En iyi koreograf” ve “En iyi erkek dansçı” ödüllerini almış. Kendisi de Avustralyalı olan Paul White 2012’den beri Tanztheater Wuppertal Pina Bausch dansçısı.

Uzun atölye çalışması süreci sonucunda koreografik malzemenin ortaya çıktığı, Tankard’ın kullanılacak müziğe son aşamada karar verdiği “The Oracle”, bu oluşum süreci dolayısıyla bir “Bahar Ayini” uyarlaması olmasından ziyade “Bahar Ayini” müziğini kullanan bir iş.

Yapıtın bariz bir librettosu yok; ancak kanımca sanatçının yeni bir üretim ortaya koyabilmesi için kendini masaya yatırıp kurban etmesini anlatıyordu.

“Bahar Ayini” çalmaya başlamadan önceki yaklaşık 10 dakikalık prologda kuş cıvıltıları, bomba sesleri, kilise çanları, ortaçağ müziği ve görsel tasarımı fotoğrafçı Régis Lansac’a ait kaleydospik görüntülerdeki dansçı bedeniyle yaratılan bir çok diğer şeklin yanısıra haç formu; yapıtın isminin de “Kehanet” olduğu düşünüldüğünde dini çağrışımlara kapı açmakta. Ancak, bu atmosferin dini anlamlardan ziyade geçmiş zamanlara ait bir duyguyu resmettiğini düşünmek de mümkün, çünkü video projeksiyonun yansıtıldığı arka yüzey üstüste bir kaç boya katmanın gözüktüğü, pentimentovari efekt yaratan bir etkiye sahipti.

“Bahar Ayini”nin çalmaya başlamasıyla beliren dansçının, eteğimsi kumaş parçasını birinci bölümde başını ve yüzünü kapatacak şekilde öne doğru sarkıtarak sadece bedeninin ve ayaklarının gözükmesi, ikinci bölümde beline takarak bu sefer başının ve torsosunun görünür olup ayaklarının kaybolması; kanımca ruh-fizikalite, akıl-duygu, baş-ayak ikilemlerini, buradan hareketle de, sanatçının yaratım sürecindeki sancılarını ifade ediyordu. Pina Bausch’un en ünlü ve herkesin alıntı yaptığı “Koreografi yapmaya ayaklardan değil baştan (zihinden) başlarım” sözlerini düşününce Tankard’ın yapıtının anlamı katmerlendi.

Bazı hareketler ise, Tankard ve White gösteri sonrasında yapılan söyleşide hiç bir şekilde etkilenmediklerini belirtseler de, Nijinski’nin ünlü “Bir Faun’un Öğleden Sonrası” koreografisindeki bir kaç temel harekete gönderme yapıyordu.

“Bahar Ayini”nin “Seçilenin/Bakirenin dansı” isimli, yaklaşık beş dakika süren ünlü son bölümünde, erkek dansçı sahnede bütünüyle çıplak dans ederek yaratım sancılarını doğum metaforuna bağladığı gibi, müziğin dinamizmini ve giderek temposu yükselen aksak ritimlerini de mükemmel bir şekilde koreografik dile aktardı. Paul White “tükenecek” kadar nefes nefese kaldı ama kendini yeniden doğurmuş da oldu.

 .

Schläpfer’den “Nacht Umstellt”

Martin Schläpfer dört sezondur Ballet am Rhein Düsseldorf Duisburg’un genel sanat yönetmenliğini yapıyor. Ballett am Rhein bir yandan Schläpfer’in gittikçe daha da ilginçleşen kendi işlerinin dünya prömiyerlerini gerçekleştirirken, diğer yandan da Hans von Manen’den Kylian’a, Nils Christie’den Cunningham’a, Balanchine’den Jerome Robbins’e geniş bir yelpazede dünya modern dans/bale tarihine mal olmuş koreografileri ve yeni/genç koreografların dünya prömiyeri işlerini sergiliyor. Schläpfer’in hazırladığı programlara ve topluluğun performansına bakınca, Ballett am Rhein’ın Almanya’nın opera kurumu bünyesindeki en iyi bale topluluğu olduğu rahatlıkla söylenebilir. Nitekim, 2013 eylülünde hem Schläpfer hem de topluluk önemli ödüller aldılar: Tanz dergisinin uluslararası eleştirmenler tarafından belirlenen “2013 – Yılın dans topluluğu” ödülü ve Schläpfer’e İsviçre Dans Ödülü.

Schläpfer’in en yeni çalışmalarından biri “Nacht umstellt” (Gecenin kuşattığı). Yapıt müzik olarak Schubert’in 16 Alman Dansı, Bitmemiş Senfonisi ve “Die Nacht” (Gece) adlı şarkısı ile çağdaş İtalyan besteci Salvatore Sciarrino’nun “Il suono e il tocere” ve “Shadows of Sound” (Sesin gölgeleri) adlı besteleri içeriyor. Müziklerin yerleştiriliş kurgusu şu şekilde: Merkezde Bitmemiş Senfoni var, onun önünde ve arkasında Sciarrino’nun yapıtları, çeperde (yani yapıtın başlangıcında ve sonunda) ise yine Schubert’in diğer yapıtları.

“Bitmemiş Senfoni” ve Sciarrino’nun yapıtları Düsseldorf Opera Orkestrası tarafından canlı çalınıyor; Wen-pen Chien’in şefliğindeki orkestranın icrası çok çok iyi. Yapıtı başlatan 16 Alman Dansı ile sonlandıran “Die Nacht” şarkısı ise banttan veriliyor; danslarda Alfred Brendel’in kaydı kullanılmış.

Prolog niteliğindeki 16 Alman Dansı’nda; dansçılar için zorluk derecesi iyice arttırılmış (örneğin: priouette’ler yukarda passé’de döndürülmek yerine, aşağıda, plié yardımı olmadan çarpraz beşinci pozisyondan “sur le cou de pied” olarak) ve yaratıcı fikirlerle bezenmiş neoklasik bir koreografi izliyoruz. Sahnenin en gerisinde devasa, simsiyah iki kapı kanadı var, altından ve yanlarından ışık sızıyor; beyaz bir ışık; sanki gündüz gibi.

Schubert’in piyanoyla çalınan neşeli, günlük güneşlik Alman danslarından sonra ilk şoku Sciarrino’nun müziği ile yaşıyoruz; sanki cehennemden çıkıp gelmiş, iç kıyıcı, rahatsız edici, sessizlikleri de gerilimin bir parçası olarak kullanan dinamik bir ses dünyası. Tekinsiz bir atmosfere girdiğimiz kesin; koreografi ve ışık da müziğin izinden gidiyor. Koreografide neoklasik hareketlerden eser kalmıyor; bedenler burkulup, kıvrılmaya, adeta bir kuklanın parçaları gibi bağımsız hareket etmeye başlıyor. Kapı kanatlarının aralarında sızan ışığın rengi maviye dönüyor; gece ve uyku bütün tekinsizliğiyle üzerimize iniyor.

Bir sahnede; erkek dansçıların ayaklarında kadın dansçıların giydiği bale pabuçları, zemine sertçe vurarak geçip gidiyorlar. Dansçıların kolları, gövdeleri, bacakları kırılıyor, bir kabusun içindeymişlercesine sanki bedenler ters dönüyor. Triolar, duolar müthiş bir hızla birbirini takip ediyor; sahnede mekan kullanımı asimetrikleşiyor; önceden tahmin edilmeyen sürpriz giriş-çıkışlar oluyor.

Bu kaosun ardından gelen Schubert’in Bitmemiş Senfoni’si koreografideki sert ve yırtıcı durumu değiştirmiyor; ancak sahneye müthiş bir melankoli ve yalnızlık hakim oluyor. İki bölümlü senfoninin ilk bölümünde tek bir kadın dansçının solosunu izliyoruz. Schläpfer’in gözde ilham perilerinden balerin Yuko Kato’nun bedeni minyon ve kırılgan, ama enerjisi kararlı ve mücadeleci. Senfoninin ikinci bölümünde ise 30 kişilik topluluğu bütün gücüyle ve etkisiyle yeniden sahnede hissediyoruz. Bir kabusun içinde miyiz yoksa cehennemde mi belirsiz, ama ikisi de az çok aynı kapıya çıkıyor zaten; yalnız ve savunmasız olduğumuz kesin. 

Tekrar bir Sciarrino sekansı gerilimi iyice arttırıyor ve ardından gelen, bir nevi arınma gibi, Schubert’in dört erkek sesi için “Die Nacht” şarkısı yapıtı sonlandırıyor. “Die Nacht”ta bütün sahne kararıyor, sadece kapı kanatlarının altından masmavi bir ışık boyuyor sahneyi. Prolog’da gördüğümüz iki erkek bir kadından oluşan üçlü tekrar sahnedeler; kabusları onlar görmüşler, yaşamışlar; üçlünün arasındaki çetrefil ilişkiler kabusun kendisi olmuş sanki. Şimdiyse, “Die Nacht”ın dingin etkisiyle durulmuşlar, kabuslar geride kalmış, bulutlar açılmış, berrak ve sakin bir gökyüzünün altındalar sanki; fırtınalar atlatılmış ve sonunda huzur bulunmuş gibi..

90 dakikalık “Nacht umstellt”de hiç bir fazlalık, hiç bir tekrar yok; Schläpfer hiç bir koreografik kelimesini veya cümlesini yapıt içinde tekrar etmiyor; oldukça dolu ve yoğun bir iş!

Schläpfer’in becerisi ve başarısı, sadece tasarladığı koreografiyle değil, müzik seçimiyle de kendisini gösteriyor; koreografi ile müzik bütünleşmiş, etle tırnak olmuşlar sanki.

Sciarrino kendi bestelerini “Sessizlikte, boşlukta, yoklukta kendimizle karşılaşırız; ve hatta, kaybolup gitmiş rüyalarımız gibi geceleri ortaya çıkan korkularımızla” diye açıklarken; Schubert’in “Die Nacht”ının evangelist teolog Friedrich Adolf Krummacher imzalı dizeleri “Ne güzelsin/mutlu sessizlik, göksel istirahat!/görüyor musun, parlak yıldızlar nasıl/göğün yaylalarında dolaşıyorlar/ve aşağıya, bize bakıyorlar/uzak diyarların masmaviliğinden sessizce” diye fısıldamakta bizlere. Martin Schläpfer’in koreografisi de; gecenin hüküm sürdüğü kabusların dünyasından geçirerek huzura ulaştırırken bizleri, araç olarak bedenin peyzajını kullanıyor..

2013-14 sinema sezonu

vizyon filmleri (01 haziran 2013 - 31 mayıs 2014)
.mavi yasemin blue jasmine woody allen ***** (27eyl)
.sadece aşıklar hayatta kalır only lovers left alive jim jarmush ***** (01mrt)
.aşk her spiek jonze ****.5 (27şbt)
.kevin hakkında konuşmalıyız we have to talk about kevin lynne ramsay ****.5 (15tem)
.köksüz deniz akçay tür ****.5 (27mrt)
.itirazım var onur ünlü ****.5 (29nsn)
.şimdiki zaman belmin söylemez ****.5 (10eyl)
.düzenbaz american hustle david o. russell ****.5 (31ock)
.tetikçiler looper rian johnson ****.5 (15ağs)
.sınırsızlar kulübü dallas buyers club jean-marc valle ****.5 (17mrt)
.umudun peşinde philomena stephen frears ****.5 (29mys)
.camille claudel 1915 bruno dumont **** (14ağs)
.babadan oğula the place beyond the pines derek cianfrance **** (20hzr)
.aile sırları august: osage country john wells **** (28şbt)
.kutsal motorlar holy motors leos carax **** (14ağs)
.serbest düşüş freier fall stephen lacant **** (13hzr)
.benim çocuğum can candan **** (15hzr)
.kayıp topraklar promised land gus van sant **** (11tem)
.meydan the square jehane noujahim **** (06mrt)
.savaşın gölgesinde lore cate shortland ***.5 (10eyl)
.sadece tanrı affeder only god forgives nicholas winding refn ***.5 (15tem)
.gloria sebastian lello ***.5 (29ock)
.sen şarkılarını söyle inside llewyn davis joel & ethan coen ***.5 (03şbt)
.sefertası the lunchbox ritesh batra ***.5 (29nsn)
.görünmeyen kadın the invisible woman ralph fiennes ***.5 (19mys)
.muhteşem güzellik la grande bellezza paolo sorrentino ***.5 (11şbt)
.dom hemingway richard shepard ***.5 (05mys)
.büyük budapeşte oteli the grand budapest hotel wes anderson ***.5 (05mys)
.para avcısı the wolf of wall street martin scorsese ***.5 (12şbt)
.aşk bilmecesi casse-tete chinois cedric klapish *** (08mys)
.man of steel zack synder *** (13tem)
.12 yıllık esaret 12 years slavery steve mcquenn *** (30ock)
.nymphomaniac I & II lars von trier *** (18-19şbt, paris)
.büyük usta the grandmaster wong kar-wai *** (17mrt)
.nuh: büyük tufan noah darren aronofsky *** (5nsn)
.ocak ayının iki yüzü two faces of january hossein amini *** (19mys)

3. uluslararası suç ve ceza film festivali (13-19 eylül  2013)
.dreileben: etwas besseres als der tod ölümden bile iyi bir şey christian perzold ****.5 (16eyl)
.l’affaire dumont dumont davası daniel grou-podz **** (15eyl)
.8-pallo 8 numaralı top aku louhimies ***.5 (14eyl)
.das wochenende haftasonu nina grosse *** (14eyl)
.so glücklich war ich noch nie daha mutlu olamazdım alexander adolph **.5 (16eyl)

filmekimi (28 eylül – 06 ekim 2013)
.ömer hany abu-assad ****.5 (01ekm)
.geçmiş le passé asghar farhadi ****.5 (30eyl)
.pislikler les salauds claire denis **** (29eyl)
.genç ve güzel jeune & jolie françois ozon **** (30eyl)
.ilo ilo anthony chen ***.5 (28eyl)
.mavi en sıcak renktir la vie d’adéle chapitre 1 & 2 abdellatif kechiche ***.5 (28eyl)
.heli amat escalante *** (28eyl)
.benim babam benim oğlum soshite chichi ni naru hirokazu kore-eda *** (29eyl)
.3 x 3d j.l.godard-p.greenaway-e.pera *.5 (29eyl)

pina 40 film programı
.das stück mit dem schiff ***** (25ock)
.tanzabend II ***** (25ock)
.AHNEN ahnen ***** (18ock)
.ein trauerspiel ***** (25ock)
.danzon ***** (25ock)

!f 13. uluslararası bağımsız filmler festivali (13-23 şubat  2014)
.shirley: visions of reality shirley: gerçeğin kehanetleri gustav deutsch *** (13şbt)
.test chris mason johnson *** (23şbt)

 34. uluslararası istanbul film festivali (05-20 nisan 2014)

TEB Oyun, bahar 2014 / 21. sayı

Shakespare Döneminde Oyuncular ve Topluluklar Özdemir Nutku  
Shakespeare ve Oyunları Özdemir Nutku
Shakespare'in Anlatı Şiirleri Talât Halman
Bülent Emin Yarar'dan Oyunculuk Resitali: Hamlet Üstün Akmen 

Paranın Gücü Nereye Kadar Hasan Anamur 
Mafya Devlet Sahnede Metin Boran 
'İz' Üzerindeyiz İzliyor Dinliyor ve Bekliyoruz Handan Salta 
Dar Ayakkabılara Sığmak Pınar Şenel 
Verdi'den Namus Cinayeti: Köln Operası'nda 'Kaderin Gücü' Zehra İpşiroğlu
Dansın Rekonstrüksiyonu: Genç Bedenlerde Yaşayacak Yeni Bir Arşiv Kerem Özel 
Polonya'da Çağdaş Dans ve Gökkuşağı Berna Kurt 

Hukuk Sanat Buluşması: ''Sanatın Hukuku Sahipsiz Değildir'' Üstün Akmen 
Sanatçısız 'Sanat Konferansı' Yücel Erten 
19. İstanbul Tiyatro Festivali Nalân Özübek 

DOSYA: Sanat ve Ahlak 

Sanat Evrenseldir Ahlak Evrensel Değildir Murat Daltaban
Tiyatroda Sanat Kriteri Üzerine Bedirhan Dehmen
Bana Maruz Kalmak En Doğal Hakkınızdır Yusuf Eradam
Sahne Sanatlarında Ahlak Mesut İktu
Ahlaksız Olmakla İlgili Hiçbir Kaygım Yok Sami Marçalı 
Sanat - Ahlak - Etik - Toplum Tamer Levent
Sanatçı, Sanat ve Ahlak Meriç Sümen 
Tiyatroda 'Etik' ve Kıstasları Saptanmayan 'Ahlak' Özen Yula
Tiyatro Günü Bildirileri

TEB Oyun, kış 2014 / 20. sayı

Turgut Özakman'ın Oyun Yazarlığı Sevda Şener 
Tiyatro Toplumbilimi Üzerine II Özdemir Nutku
Bursa Çocuk ve Gençlik Tiyatro Festivali'nden İki Çarpıcı Oyun Zehra İpşiroğlu
Tiyatro ve Sinemayı Ustalıkla Birleştiren Bir Oyun: İz Beki Haleva 
Arzularına Kavuşamamış Kanadı Kırık Bir Martı'mıyız? Banu Çakmak
Cyrano'nun Ruhu Zeynep Baykal 
Koreografların Müzikle İmtihanı Kerem Özel 
Karaca Tiyatrosu Anılarım ve Gerçekler Hasan Kuruyazıcı 
Üstün Akmen ve Koltuk Tozu Hasan Anamur
Tiyatro ve Erotizm Selen Korad Birkiye 

DOSYA: Türkiye Sanat Kurumu Yasası Ne Getirecek, Neler Götürecek II 
Sanatçılar Girişimi Bildirisi
Demokrasinin Öznesi Özgür Bireydir Atillâ Say
TÜSAK Yasa Tasarısı Taslağı ve Sanatsal Yıkım Yılmaz Onay
TÜSAK'a Karşı TSK Özelleştirmeye Karşı Özerkleşme Canol Kocagöz
Deli Gömleğine Hayır... Orhan Aydın
Özgün, Özerk ve Özel Bir Sanat Alanı İstiyoruz Mehmet Ege
Mücadelemiz Seyircimiz İçin Atsız Karaduman
Sanatsız Toplumlar Gelişmemişliğin Göstergesidir Üstün Akmen
Özel Tiyatrolara Devlet Yardımı Üstüne Kuramsal Düşünceler Günay Akarsu