3 Mayıs 2024 Cuma

fas günlükleri - 1: kazablanka


istanbul sinema günlerinde seyrettiğim pasolini'nin oedipus rex filminin fas'ın atlas dağlarındaki köylerde, kasbahlarda, vahalarda çekildiğini öğrendiğimden, bertolucci'nin the sheltering sky filmini hayranlıkla seyredip, ardından paul bowles hayranı olup onun romanlarını okuduğumdan, fotoğraf kitaplarını edindiğimden beridir hayalimdi fas'a gitmek. nihayet geçtiğimiz dokuz günlük bayram tatilinde bu hayalimi gerçekleştirebildim. (aslında arkadaşımla geçen yıl şubat sonu için program yapmış, uçak biletlerimizi almış, otel rezervasyonlarımızı yapmıştık, ancak maraş-hatay depremi sonrasında içimizden seyahat etmek gelmemiş, iptal etmiştik, kısmet bu yılaymış)

türk hava yolları fas'ta iki kente uçuyor; kazablanka ve marakeş. bu fırsattan istifade biletlerimizi, gidiş kazablanka, dönüş marakeş aldık; böylece indiğimiz kente dönmek zorunda kalmadık.

havalimanındaki istasyonda saatte bir kent merkezine kalkan treni beklerken

hattın en sonundaki, liman tren istasyonuna varmışken

kazablanka'nın eski kent planı

ikinci hasan camisi'nin uzaktan görünümü

kazablanka'da görülecek pek bir şey olmadığını düşündüğümüzden, programımız; öğlen vardığımız havalimanından trenle 45 dakika mesafedeki merkeze inip, eski kent sokaklarında biraz dolaşmak, mimari olarak ilgimi çekmese de gitmişken görülmesi gerektiğini düşündüğüm okyanus-kenarı-devasa-taklit-cami ikinci hasan camisi'ni ziyaret etmek ve kraliyet fas havayolları'nın gece uçağıyla fes'e gitmekti. aslında kazablanka'dan gece uçağı yerine gece treni ile fes'e gitmenin (kazablanka tren istasyonu kentin içinde, havalimanına erken gitme sorunu yok, fes'teki tren istasyonu da kentin içinde olmasından dolayı) daha pratik olacağını oraya gidince fark ettik, iş işten geçmişti ama...

ikinci hasan camisini ziyaret etmeye pek istekli olmadığımdan olsa gerek, o da beni kabul etmedi :) oraya vardığımız gece fas'ta kadir gecesiymiş, kral binlerce beyaz cübbeli inananla birlikte akşam camide dua organize etmiş, o yüzden cami ziyarete kapalıydı, değil içine girmek, yakınına bile gidilmesine izin verilmiyordu.
liman'daki tren istasyonundan bindiğimiz petit-taxi bizi caminin çok uzağında bıraktı, biz de yaklaşabildiğimiz kadar yakınına kadar yürüdükten sonra eski kentin içine girip tren istasyonuna geri döndük. tesadüf, eski kentte pazar varmış; rengarenk ve keşmekeş bir ortamın içine düştük, damardan fas'ı deneyimlemeye başladık, çok da heyecanlı oldu.










fas'a vardığımızda ramazan ayının son günleriydi; dolayısıyla kazablanka'da açık lokanta bulmak imkanlı değildi, en azından eski kentin içinde. eminim yeni yerleşimlerde açık lokantalar vardır, ama o ilk gün ne oralara gidecek kadar zamanımız ne de oraları görecek isteğimiz vardı. 
sokaktan birer dirheme (tl'nin üç katı) ev yapımı iki farklı tür ekmek (biri açık renk, diğeri koyu) aldık, o sırada aramızdaki konuşmalardan türk olduğumuzu anlayan birisi yanına zeytin de alın deyip bizi yönlendirdi; 15 dirheme bir torba dolusu karışık zeytinimiz oldu.
etrafımızdaki büyük çoğunluk oruçlu olduğundan, sokakta bir banka oturup yemek istemedik. havalimanına geri dönmek için istasyonda treni beklerken bir köşeye çekilip enfes lezzetli ekmek (özellikle koyu olan çok lezzetli idi) ile zeytinlerin tadına vardık. üzerine; tren istasyonunda açık olan kahve dükkanlarından birine oturup kahvelerimizi içtik. bundan sonraki dokuz günde fark edeceğimiz üzere, fas'ta ister şehirlerin içinde ister şehirlerarası yolların kenarında nerede batı tarzı kahve (espresso, americano,...) içsek, çok memnun kaldık. naneçaylarıyla meşhur olsalar da faslılar iyi kahve içmeyi biliyorlar. (fas'taki yemek ve içecekler ile ilgili ayrı bir yazı kaleme alacağım)

03 MAYIS


-1374 mezopotamyalı gökbilimciler tarafından ugarit'te görülmüş olan güneş tutulması (2m 07s) "hiyar ayındaki yeni ay gününde, güneş utandırıldı ve gündüz vakti mars'ın da katılımıyla battı" anlatımıyla tarihe geçmiş

1808 francisco goya tarafından 1814 yılında tasvir edilmiş olan üç mayıs isimli tablonun günü


1810 ingiliz şair lord byron çanakkale boğazı'nı yüzerek geçmiş


1917 ernest bloch'un schelomo: rhapsodie hébraïque ve israil senfonisi'nin dünya prömiyerleri, artur bodanzky'nin birincisini, bestecinin ikincisini yönettiği new york carnegie hall'daki konserde gerçekleştirilmiş


1951 londra'da royal festival hall açılmış


1979 volker schlöndorff'un günter grass'ın romanından uyarladığı teneke trampet filmi gösterine girdi


1997 mahir günşıray'ın yönettiği jean genet'nin hizmetçiler'ini feriköy'de sahne foks'da seyrettim 

2013 new york filarmoni orkestrası ikinci kere istanbul'a geldi, şef alan gilbert idi; sütlüce'de haliç kongre merkezi'nde konserlerden bu akşamkinin solisti joshua bell, yarınkininki emanuel ax idi

2021 internetten canlı yayınlanan peeping tom'un grand theatre de geneve olarak sahnelediği henry purcell'in didon et enee adlı operasını izledim



2 Mayıs 2024 Perşembe

02 MAYIS



1936 sergey prokofiev'in peter ve kurt yapıtının dünya prömiyeri moskova'da gerçekleştirilmiş


2012 edvard munch'un çığlık tablosunun pastel versiyonu açık artırmada 119.922.500 dolara satıldı


2014 bedirhan dehmen'in etkili yapıtı biz'i fulya sanat'ta seyrettim



1 Mayıs 2024 Çarşamba

01 MAYIS

emre çağatay'ın 1977'deki bayram için tasarladığı disk afişi

1786 wolfgang amadeus mozart'ın figaro'nun düğünü operasının dünya prömiyeri bizzat bestecinin yönetiminde viyana'da gerçekleştirilmiş


1840 dünyanın ilk yapışkan posta pulu, penny black, büyük britanya tarafından basılmış


1851 dünyanın ilk umumi sifonlu tuvaletleri, maymun dolapları, george jennings tarafından londra hyde park'ta açılan büyük serginin bir parçası olarak bir kuruşa kullanıma açılmış


1852 1961'de tamamlanacak olan, jacob ve wilhelm grimm'in almanca sözlüğü deutsches wörterbuch'un ilk bölümü yayınlanmış


1869 folies bergère paris'te açılmış


1884 şikago'nun ilk gökdeleninin inşasına başlanmış, gökdelen 10 katlı imiş


1886 a.b.d.'de günlük 8 saatli çalışma için grev başlamış


1889 2. uluslararası kongre, 1886'da chicago'daki protestoları kutlamak için 1 mayıs 1890'da 1. uluslararası işçi günü'nün kutlanması çağrısında bulunmuş


1931 empire state binası new york'ta açılmış


1941 orson welles'in citizen kane filmi new york'ta palace theatre'a gösterime girmiş 

2001 berliner philharmoniker orkestrası, geleneksel olarak 1 mayıs'larda avrupa'nın bir şehrinde, oranın saatiyle 12:00'de başladığı konser dizisi europakonzert'i istanbul'da aya irini kilisesi'nde gerçekleştirdi

2015 sidi larbi cherkaoui'nin shantala shivalingappa ile birlikte sahneledikleri play adlı gösteriyi istanbul cemal reşit rey konser salonu'nda üst üste iki akşam seyrettim; gündüz ayşe draz ile birlikte cherkaoui ile crr'nin kulisinde bir saat süren bir söyleşi yaptık






30 Nisan 2024 Salı

30 NİSAN



1598 amerika'da ilk tiyatro oyunu sahnelenmiş, ispanyolca komedi rio grande

1985 claude lanzmann'ın efsanevi dokuz saatlik belgeseli shoah paris'te gösterime girdi; ertesi yıl istanbul sinema günleri'nde annem akm'nin sinema salonunda bu belgeseli seyretti

1989 world wide web (www) ilk kez cern bilim insanı tim berners-lee tarafından kamuya açık hale getirildi

2012 unesco, 1. uluslararası caz günü'nü paris'te bir gün süren kutlamayla kutladı; new orleans'ın kongo meydanı'nda gün doğumu ve new york'taki birleşmiş milletler'de gün batımı konserlerindeki sanatçılar arasında tony bennett, george benson, terence blanchard, herbie hancock, hiromi, angelique kidjo, lang lang, shankar mahadevan, hugh masekela ve esperanza spalding vardı


2013 bu ve ertesi akşam wuppertal'de opernhaus barmen'de pina bausch'un auf dem gebirge hat man ein geschrei gehört adlı yapıtını seyrettim

2018 mahsa vahdat'ı ilk defa istanbul'da canlı dinledim; cemal reşit rey konser salonu'nda çoşkun karademir, skruk korosu ve tord gustavsen ile birlikte bir konser verdi

2023 ilk defa sofya'ya gittim; kara yolundan ayşe, selim, özlem ve aylin ile yaptığımız iki günlük seyahatte, ivan vazov ulusal tiyatro yapımı olarak robert wilson'ın sahnelediği william shakespeare'in fırtına adlı oyununu seyrettik



29 Nisan 2024 Pazartesi

29 NİSAN


1968 metni ve sözleri gerome ragni ve james rado'ya, müziği galt macdermot'a ait hair müzikalinin dünya prömiyeri, biltmore tiyatrosu'ndaki off-broadway ön gösteriminin ardından new york'ta gerçekleştirilmiş 
ben bu müzikalin milos forman tarafından yapılmış film versiyonunu konak sinemasında, haftalarca oynadıktan sonraki son pazar günü son seansında, annem babam ve ceydayla, bulabildiğimiz son biletlerle ayrı koltuklarda oturarak seyrettim, sonunda tüylerim diken diken olmuş halde ağlıyordum, hala da filmin aşağıda paylaştığım son sekansını ne zaman seyretsem duygulanırım; sinemanın büfesinde filmden doğrudan yapılmış kayıtla film müziklerinin kasedi satılıyordu, almıştım, yıllarca film seslerinin de olduğu o kasetten dinledim müzikalin şarkılarını

2011 daha sonra bir kaç defa daha seyredeceğim, mihran tomasyan'ın sen balık değilsin ki adlı solo yapıtını ilk defa seyrettim, maya sahnesi'nde






28 Nisan 2024 Pazar

kartpostallar arşivi - 003



 

28 NİSAN



1925 art deco sanat hareketine adını veren uluslararası dekoratif sanatlar ve modern endüstriler sergisi paris'te açılmış


1937 cinecitta film stüdyoları açılmış


1988 ferhan şensoy'u ilk defa seyrettim; küçük sahne'de ferhangişeyler oyununda. o kadar beğendim ki yaklaşık bir hafta sonra, 7 mayıs'ta ortaoyuncular'ın diğer bir oyununa, istanbul'u satıyorum oyununa gittim

1990 a chorus line müzikali 6.237 performansın ardından broadway'deki gösterimini sona erdirdi; böylece tüm zamanların en uzun sahnelenen broadway müzikali oldu




27 Nisan 2024 Cumartesi

27 NİSAN


1749 george friedrich handel'in kraliyet havai fişekleri için müzik adlı yapıtının dünya prömiyeri londra green park'ta gerçekleştirilmiş 

1784 pierre augustin caron de beaumarchais'nin 1778 tarihli le mariage de figaro adlı oyununun, birkaç yıl süren sansürün ardından paris'te dünya prömiyeri yapılmış; oyun hemen büyük bir başarıya ulaşmış


1810 ludwig van beethoven muhtemelen piyano öğrencilerinden birine für elise adlı yapıtını adamış 

 1967 buckminster fuller tarafından tasarlanan dev bir biyosferin yer aldığı expo, montreal'de açılmış



26 Nisan 2024 Cuma

on soruluk sohbetler 113: sofia nappi

Fotoğraf: Jeanette Bak

Sizce performansın özü nedir?
Performans, bedenin fiziksel ve duyusal olarak ifade edilmesiyle aktarılan kişisel bir deneyim. Bu bir yolculuk. Canlı ve bu nedenle de her seferinde farklı.

Sanatın dönüştürücü gücüne inanıyor musunuz? Nasıl inanıyorsunuz?
Ben inanıyorum. Terapötik, eğlendirici, dokunaklı olabilir; ister hakkında düşünce üretiyor olun, ister aktif olarak sanat formunun bir parçası olun. Cevap, kendimizi onda yansımamız gerçeğinde yatıyor.

Bir yapıt üzerinde çalışırken, hangi kaynaklar size ilham veriyor? Yapıtlarınızda rüyalar rol oynuyor mu?
Her zaman farklı ancak tekrar eden ilham kaynaklarım, doğada olmak, her türlü müzik dinlemek, görsel sanat sergileri, kitap okumak ve evet, bunun hakkında rüya gördüğüm oldu.

Eğer baştan zaten bir ismi yoksa, üzerinde çalıştığınız bir yapıta bir isim vermeye ne zaman karar veriyorsunuz?
Genellikle başlık her şeyden önce gelir. Bir kelime, bir kavram, bir fikir. Ona güvenirim ve genellikle asla değiştirmem.

Sanatınızı en çok etkilediğini düşündüğünüz bir sanatçı ya da kişi var mı? Eğer böyle bir sanatçı ya da kişi varsa, kimdir?
Bana çok ilham veren ve çok saygı duyduğum birkaç kişi var. Pina Bausch, Ohad Naharin, Hofesh Shechter ve Charlie Chaplin bunlardan bazıları.

Sohbetin devamını okumak için tıklayın.