20 Kasım 2024 Çarşamba

20 KASIM


1805 ludwig van beethoven'ın tek operası olan fidelio'nun dünya prömiyeri viyana'da theater an der wien'de gerçekleştirilmiş

1889 gustav mahler'in 1. senfoni'sinin dünya prömiyeri budapeşte'de gerçekleştirilmiş

1911 bestecinin ölümünden altı ay sonra gustav mahler'in das lied von der erde'sinin prömiyeri bruno walter yönetiminde münih'te gerçekleştirilmiş; senfoni kelimesinden kaçınan mahler, rol modelleri ludwig van beethoven ve anton bruckner gibi 9. senfoni'sinin son senfonisi olabileceğinden korktuğu için eseri “senfonik şarkı döngüsü” olarak adlandırmış

1983 larry mcmurtry'nin kitabından james l. brooks'un yönettiği ve shirley maclaine, jack nicholson ile debra winger'ın başrollerinde oynadıkları terms of endearment gösterime girdi

2009 ayşe bayramoğlu'nun yazdığı, ayşe selen ile şehsuvar aktaş'ın oynadıkları, çetin sarıkartal'ın yönettiği hakiki gala'yı kumbaracı 50'de seyrettim



19 Kasım 2024 Salı

19 KASIM

1819 museo del prado madrid'de açılmış

1849 franz schubert'in trajik başlıklı dört numaralı senfonisi'nin, bestecinin ölümünden 20 yıldan fazla bir süre sonra leipzig'de dünya prömiyeri gerçekleştirilmiş

1850 teatro real madrid'de açılmış

1892 sonraki yıllarda brecht'in topluluğu berliner ensemble'ın yerleşik tiyatrosu olacak theater am schiffbauerdamm berlin'de açılmış

1958 bertolt brecht'in 1941 yılında finlandiya'da sürgündeyken yazdığı epik oyunu der aufhaltsame aufstieg des arturo ui'nin, peter palitzsch'in prodüksiyonuyla stuttgart'ta dünya prömiyeri gerçekleştirilmiş 

 2016 matinede iolanda llanso'nun xirriquiteula teatre yapımı papirus adlı obje tiyatrosunu trump gösteri merkezi'nde, suarede fuerza bruta'nın aynı adlı gösterisini volkswagen arena'da seyrettim



18 Kasım 2024 Pazartesi

18 KASIM


1908 fransız-alman günlük gazetesi osmanischer lloyd'un ilk sayısı konstantinopolis'te yayımlanmış

1926 george bernard shaw nobel edebiyat ödülü'nü kabul etmiş ancak “alfred nobel'i dinamiti icat ettiği için affedebilirim ama nobel ödülü'nü ancak insan kılığına girmiş bir şeytan icat edebilirdi” diyerek para ödülünü red etmiş

1928 walt disney'in mickey mouse'u, ilk sesli animasyon filmlerinden biri olan steamboat willie'de ilk defa görünmüş

1932 ödön von horváth'ın oyunu kasimir ve karoline'in dünya prömiyeri leipzig tiyatrosu'nda gerçekleştirilmiş

1943 hermann hesse'nin boncuk oyunu adlı romanı yayımlanmış

1959 william wyler'ın yönettiği ben hur filmi gösterime girmiş

1995 bu sezon iki kere daha seyredeceğim richard strauss'un salome operasının istanbul devlet operası yapımını ilk defa seyrettim; gian-carlo del monaco'nun yönettiği yapımda soprano zehra yıldız başrolde oynuyordu

2008 şehsuvar aktaş'ın yönettiği tiyatrotem yapımı alfred jarry'nin kral übü uyarlaması enfes alem buysa kral übü oyununu seyrettim

2016 murat mahmutyazıcıoğlu'nun yazıp yönettiği sen istanbul'dan daha güzelsin adlı oyununu theatron'da seyrettim

2017 ilk defa bir angelin preljocaj yapıtını canlı seyrettim; zorlu performans sanatları merkezinde ballet preljocaj yapımı la fresque

2021 ilk defa bir simon stone yapıtını canlı seyrettim; zorlu performans sanatları merkezinde İTA yapımı euripides uyarlaması medea

2022 ibrahim arıcı'nın yazıp yönetip oynadığı barazek'in kumbaracı 50'de seyrettim

 

17 Kasım 2024 Pazar

17 KASIM


1983 barbra streisand'ın yapımcılığını, yönetmenliğini ve mandy patinkin ile başrolünü üstlendiği, isaac bashevis singer'in oyun ve öyküsünden uyarlanan yentl filmi gösterime girdi

2004 ezginin günlüğü'nü ilk defa canlı dinledim; konser yeni melek'teydi



16 Kasım 2024 Cumartesi

16 KASIM


1915 karakteristik coca-cola şişesinin patenti alınmış

1959 richard rodgers ve oscar hammerstein'ın yazdıkları the sound of music müzikalinin dünya prömiyeri new york'ta lunt-fontanne tiyatrosu'nda gerçekleştirilmiş

1993 placido domingo'yu ilk defa canlı dinledim ve konserden sonra imzasını aldım; abdi ipekçi spor salonu'ndaki konserde domingo'ya eugene kohn yönetimindeki istanbul devlet opera ve balesi orkestrası eşlik ediyordu

1997 yasmine reza'nın yazdığı, gencay gürün'ün çevirip yönettiği, cihan ünal, can gürzap ve cüneyt türel'in oynadıkları sanat adlı oyunu balmumcu'da istek okulları salonunda seyrettim



15 Kasım 2024 Cuma

15 KASIM


1956 elvis presley'in ilk oyunculuk deneyimini yaşadığı love me tender filmi gösterime girmiş

1978 harold pinter'in aldatma oyununun dünya prömiyeri londra'da gerçekleşti

1985 anton çehov'un martı oyununu ilk defa seyrettim; taksim sahnesi'nde sahnelenen istanbul devlet tiyatrosu yapımının yönetmeni yücel erten'di, başrollerde zuhal olcay, gönen bozbey, nihat ileri ve haluk kurtoğlu oynuyorlardı

2008 pina bausch'un düzenlediği festivalde bu akşam schauspielhaus'ta aurelien bory & phil soltanoff'un plus ou moins l'infini adlı muhteşem yapıtını, ardından sidi larbi cherkaoui'nin apocrifu'sunu ikinci kere tanzhaus nrw'de seyrettim

2013 bu ve ertesi akşam aynı günde matine-suare sahnelenen pina bausch'un hindistan esinli iki yapıtı bamboo blues'u ve sweet mambo'yu seyrettim; ikisini 3. ve 4. seyredişimdi








14 Kasım 2024 Perşembe

14 KASIM


1976 sidney lumet'in yönettiği ve faye dunaway, peter finch ile william holden'ın oynadıkları network gösterime girdi

1991 michael jackson'ın çığır açan morphing efektli black or white klibi 27 ülkede aynı anda mtv, fox tv ve bbc'nin top of the pops programında gösterildi

2008 ikinci kere pina bausch'un düzenlediği festivale gittim; düsseldorf'daki farklı tiyatro salonlarında bu akşam üç gösteri seyrettim: önce opera binasında bausch'un café müller & das frühlingsopfer programını, ardından schauspielhaus'ta alain platel'in les ballets c. de la b. yapımı pitie! ve akşamın son gösterisi olarak tanzhaus nrw'de sidi larbi cherkaoui'nin apocrifu

2013 merly tankard'ın stravinski'nin le sacre du printemps uyarlaması the oracle'ı tanzhaus nrw'de seyrettim; paul white dans ediyordu

2015 bu ve ertesi akşam stadsschouwburg amsterdam'da ndt 1'in gabriela carrizo'nun the missing door ve franck chartier'in the lost room adlı gösterilerini seyrettim



13 Kasım 2024 Çarşamba

türkiye'de ender görülen özenli bir gösteri sanatları binası tasarımını doğru kullanamama ve seyirciyi rahatsız etme hoyratlığı


barbaros sağdıç & barış incesu ortak tasarımı cemal reşit rey konser salonu'nun mimari tarzını beğenirsiniz beğenmezsiniz, o ayrı, ama; oditoryum eğimi, görüş açıları, kapıları, fuayesi ve akustiğiyle eli yüzü düzgün, oda müziği boyutlarına uygun bir konser salonu mimarisine sahiptir, hakkını yememek lazım. (en büyük eksisi, anlam veremediğim şekilde baştan beri oditoryum zemininin halı döşeli olmasıdır)

düzgün ve özenli bir konser salonu mimarisine sahip derken kast ettiğim örneğin; fuayedeki ses ve ışık, ya da gösteri sırasında çıkmak isteyenler oditoryumda oturanları rahatsız etmesin diye fuaye ile oditoryum arasında tasarlanmış ara mekanlardır. bu ara mekanlardan oditoryuma bir, doğrudan açılan kapılar vardır, bir de yan kapılar. 
yan kapılar geç gelenleri içeri almak ve yukarıda yazdığım gibi çıkmak isteyenlerin içeridekileri rahatsız etmemeleri içindir. salon, açıldığı 1989 yılından beridir bu şekilde çalıştırılır. gösteri başlayınca giriş kapılarının oditoryum tarafına üstünde sanırım "çıkış yan kapıdan" yazan ve ok bulunan tabelalar asılır. ayrıca her kapının yanında bir görevli vardır ve erken çıkarken tabelaları okumayanları yan kapılara yönlendirirler. 

dün akşam crr konser salonu'nu iksv kullandı; tiyatro festivali için. bilet kontrol edilen giriş kapılarında ve genel olarak mekanda crr konser salonunun kendi elemanları yoktu. 
gösteri başladıktan 45-50 dakika sonrasından itibaren, sıkılan seyirciler akın akın salonu terk etmeye başladı. 
iksv yaptığı işe çok da özen göstermediği için olsa gerek, mekanda yeterince elemanı yoktu, ya da olan elemanlarını mekanın nasıl çalıştırılacağı konusunda doğru yönlendirmemişti, belki de hiç bilgilendirmemişti. dolayısıyla dün akşam gösterinin 50. dakikasından itibaren, salonu terk ederken geride kalıp seyretmeye devam edenlere saygı gösterme gereği duymayan entellektüel seyircimiz doğrudan ara mekanlara açılan kapıları açtı açtı kapadı, kaparken gürültü yaptı. ayrıca her kapı açıldığında içeri fuayenin ışığı girdi. yani, bu amaçla tasarlanmış yan kapılar hiç kullanılmadı.

dün akşam ya crr konser salonu iksv'ye tahsis edilmişti, ya da iksv salonu kiralamıştı. eylül ayındaki leyla gencer şan yarışması finalinde de iksv crr konser salonu'nu kullanmıştı, ama o zaman iksv'nin elemanları oldukça çoktu. 
belediye mekanı tahsis ettiğinde veya kiraladığında elemansız mı ediyor/kiralıyor? salonun yerleşik elemanlarına bu tür etkinlikler için ekstra ücret mi ödeniyor ve mekanı kiralayan ya da mekanın tahsis edildiği kurum mu bu ücretleri ödüyor? 

iksv kendi elemanları olduğu için mi crr konser salonu'nun yerleşik elemanlarını kullanmıyor? eğer öyleyse, anlaşılabilir bir durum tabii. ama bir zahmet kullandıkları mekanın nasıl çalıştırıldığını bilsinler, bilmiyorlarsa öğrensinler; türkiye'de ender şekilde bir gösteri sanatları mekanı seyirci konforunu gözeten, özenli bir tasarıma sahip, bu tasarımın farkında olsunlar ve ona göre kullansınlar. çünkü bu sayede seyircilerine de saygılı davranmış olacaklar.

[dün akşamki gösteri sırasında üst yazının sahnedeki akışı yanlış ve eksik takip ettiğini, ya da edemediğini de beliriyim. bunun faturasını da seyirci ödedi.]

13 KASIM


1872 claude monet impression, soleil levant (izlenim: gün doğumu) adlı tablosunda saat 07:35'teki anı resmetmiş

1940 walt disney'in iki saatlik animasyon filmi fantasia gösterime girmiş

1943 25 yaşındaki leonard bernstein, hasta olan bruno walter'in yerine new york filarmoni orkestrası'nın bir konserini yönetmiş ve böylece bernstein'in uluslararası kariyeri başlamış

1950 benny goodman'ın ünlü carnegie hall konseri kaydı dünyanın ilk çift lp'si olmuş

1963 ken kesey'in aynı adlı romanından uyarlanan one flew over the cuckoo's nest adlı oyunun dünya prömiyeri new york'ta broadway'de gerçekleştirilmiş 

1973 frederick loewe ve alan jay lerner'in yazdığı gigi müzikalinin dünya prömiyeri new york'ta uris tiyatrosu'nda gerçekleştirilmiş

2015 amsterdam operası'nda nationale opera & ballett nederlands yapımı, robert carsen'in yönettiği poulenc'in dialogues des carmelites adlı operasını seyrettim





12 Kasım 2024 Salı

12 KASIM



1780 almanya'nın hallertau bölgesindeki bir köy olan wolfersdorf'ta dört köylü genç dans yasağına karşı gelmiş ve böylece zwiefacher halk dansı ilk kez mahkeme kayıtlarında belgelenmiş

1859 jules léotard, paris'teki cirque napoléon'da trapezden takla atan ilk kişi olmuş ve böylece havada uçan trapez ip gösterisi doğmuş

1936 eugene o'neill nobel edebiyat ödülü'ne değer görülmüş

1966 buzz aldrin gemini programı sırasında uzayda ekstraveziküler aktivite gerçekleştirirken ilk 'uzay selfie'sini çekmiş

1991 atatürk kültür merkezi konser salonu'ndaki konserde el duo flamenco'yu dinledim

2002 edip cansever ben ruhi bey nasılım adlı yapıtını taksim aziz nesin sahnesin'de seyrettim; cüneyt çalışkur'un rejisini yaptığı istanbul devlet tiyatrosu yapımında uğur polat, rüçhan çalışkur ve taner birsel başrollerde oynuyorlardı

2004 mahler'in 9. senfonisi'ni ilk defa canlı dinledim; atatürk kültür merkezi büyük salon'daki konserde istanbul devlet senfoni orkestrası'nı alexander schwink yönetiyordu

2004 savina yannatou'yu ilk defa canlı dinledim; primavera en salonica'nın eşlik ettiği konser yeni melek'teydi