31 EKİM

1887 nikolay rimski-korsakov'un capriccio espagnol adlı orkestra eserinin dünya prömiyeri st petersburg'da gerçekleştirilmiş

1987 sadık şendil'in yedi kocalı hürmüz müzikalini cüneyt gökçer rejisiyle ve benzersiz ayten gökçer'in hürmüz yorumuyla istanbul atatürk kültür merkezi büyük salon'da seyrettim; diğer rollerde çetin tekindor, serap aksoy ve ali sürmeli oynuyorlardı

2013 pina bausch'un başyapıtlarından biri olan nelken'i dokuz yıl sonra tekrar, bu akşamdan itibaren üç akşam üst üste wuppertal-barmen operası'nda seyrettim

2021 piyanist francesco piemontesi'yi ilk defa konserde dinledim; atatürk kültür merkezi büyük salon'daki konserde ona robin ticciatti yönetimindeki londra filarmoni orkestrası eşlik ediyordu

kartpostal arşivinden 005

30 EKİM

1938 orson welles tarafından seslendirilen h. g. wells'in dünyalar savaşı adlı eserinin radyo yayınının kitlesel bir paniğe neden olduğu iddia edilmiş

1944 aaron copland'ın appalachian spring adlı bale eserinin dünya prömiyeri washington, d.c.'de yapılmış; eserde martha graham başrolde dans etmiş

1986 ancak uzun kuyruklar sonucu bilet bulunabilen lüküs hayat müzikalini harbiye muhsin ertuğrul sahnesi'nde seyrettim; yönetmeni haldun dormen'di, başrollerinde suna pekuysal, zihni göktay, alev gürzap ve sezai alptekin oynuyorlardı

1987 george michael'in ilk albümü faith yayınlandı

1987 kent oyuncuları'ndan athol fugard'ın bir çift kanat oyununu yıldız kenter rejisiyle seyrettim; yıldız kenter, şükran güngör ve mübeccel vardar oynuyorlardı

2007 tim'de pink martini konserine gittim

2010 garajistanbul'da özen yula'nın yala ama yutma! adlı oyununu melis tezkan & okan urun & ayça damgacı rejisiyle seyrettim

2012 crystal pite'ın the tempest replica aslı gösterisini münih gasteig'da seyrettim

2021 sekiz yıl sonra, yenilenmiş istanbul atatürk kültür merkezi'nde kamuya açık ilk gösteriyi seyrettim: istanbul devlet opera ve balesi yapımı, vincenzo grisostomi travaglini'nin sahnelediği hasan uçansu'nun sinan operası'nın bir akşam önce protokole sunulan dünya prömiyeri ardından ikinci gösterisi

29 EKİM

1786 italya yolculuğu johann wolfgang von goethe'yi ilk kez roma'ya, 'dünyanın başkentine' götürmüş 

1787 wolfgang amadeus mozart'ın don giovanni operasının dünya prömiyeri prag'da gerçekleştirilmiş 

1923 türkiye cumhuriyeti kurulmuş

1959 ilk kez rene goscinny'nin yazdığı ve albert uderzo'nun resimlediği asteriks ilk kez pilote adlı fransız dergisinde yayımlanmış

2014 kristian smeds'in kendi topluluğu ile sahnelediği veistajat'ı helsinki'de suomen kansallisteatteri binasının omapohja salonunda seyrettim

28 EKİM

1726 jonathan swift'in gulliver'in seyahatleri adlı eseri benjamin motte tarafından londra'da yayımlanmış 

1893 piotr ilyiç çaikovski ölümünden dokuz gün önce 6. senfonisi'nin st petersburg'daki dünya prömiyerini bizzat yönetmiş; çaykovski'nin ertesi gün kardeşinin önerisiyle pathétique adını verdiği son eseri, dinleyiciler tarafından ancak orta düzeyde bir coşkuyla karşılanmış

1915 richard strauss eine alpensinfonie adlı yapıt dünya prömiyerini bizzat yönetmiş

1954 ernest hemingway nobel edebiyat ödülü'ne layık görülmüş

1959 jean genet'nin les negres adlı oyununun dünya prömiyeri paris'te gerçekleştirilmiş

1981 metal müzik grubu metallica kuruldu

2012 münih bmw-welt binasında marie chouinard'ın body remix/goldberg variations gösterisini seyrettim

27 EKİM

1901 sergey rahmaninov'un 2 numaralı do minör piyano konçertosu, op. 18'in dünya prömiyeri moskova'da gerçekleştirilmiş

1995 mike figgis'in yönettiği ve nicolas cage ile elisabeth shue'nun başrollerinde oynadıkları leaving las vegas gösterime girdi

1997 cemal reşit rey konser salonu'nda giora feidman konserine gittim

2006 amy winehouse ikinci ve son stüdyo albümü back to black'i yayınladı

2012 fin tiyatrocu kristian smeds'in münchner kammerspiele'de sahneye koyduğu der imaginaere sibirische zirkus von rodion raskolnikov'u ağzım açık kalarak ve hayranlıkla münchner kammerspiele spielhalle salonunda seyrettim

2015 zorlu performans sanatları merkezi, büyük salon'da diana krall konserine gittim

2019 kopenhag'da modern kraliyet opera binasında richard wagner'in tristan und isolde operasının konser versiyonunu annemle birlikte seyrettik

26 EKİM

1899 anton çehov'un vanya dayı oyununun dünya prömiyeri moskova sanat tiyatrosu'nda gerçekleştirilmiş; oyunu konstantin sergeyeviç stanislavski yönetmiş ve çehov'un talimatlarına göre astrov'u oynamış, çehov'un sonraki eşi olga knipper de jélena'yı oynamış

1919 edward elgar'ın op. 85 mi minör viyolonsel konçertosu'nun dünya prömiyeri londra'da queen's hall'de gerçekleştirilmiş

1991 daha sonra üç kere daha seyredeceğim, istanbul şehir tiyatroları yapımı leonid heifets'in yönettiği, anton çehov'un vanya dayı'sını, cüneyt türel, tilbe saran, nurseli idiz, cihan ünal, kamran usluer, tanju tuncel, ismet ay, uğur kıvılcım'dan oluşan benzersiz bir oyuncu kadrosunun yorumuyla ilk defa seyrettim

2010 bomonti şebnem selışık aksan sahnesi'nde pieter ampe & guillherme garrido'nun still standing you adlı gösterilerini seyrettim

2014 roger bernat'nın seyircileri dansçı olarak kullandığı stravinski'nin bahar ayini gösterisini helsinki'de, çağdaş sanatlar müzesi kiasma'nın salonunda deneyimledim

2019 kopenhag'da tarihi kraliyet opera binasında liam scarlett'in spar dame balesini seyrettim

25 EKİM

(fotoğraf: mehmet kerem özel, 24 eylül 2022)

1836 mısır hıdivi muhammed ali paşa'nın fransız kralı louis philippe'e armağanı olan 23 metre yüksekliğindeki luksor dikilitaşı paris'te dikilmiş

1853 neue pinakothek, münih'te çağdaş resim müzesi olarak açılmış

1875 piotr ilyiç çaykovski'nin 1 no'lu piyano konçertosu'nun dünya prömiyeri boston, massachusetts'te hans von bülow'un solistliğinde gerçekleştirilmiş

1885 johannes brahms'ın 4. senfonisi'nin dünya prömiyeri meiningen saray orkestrası tarafından gerçekleştirilmiş

1962 john steinbeck nobel edebiyat ödülüne değer görülmüş

1984 istanbul atatürk kültür merkezi büyük salonda cem mansur yönetiminde istanbul filarmoni oda orkestrası'nı dinledim

1996 cemal reşit rey konser salonu'nda efsanevi yunan şarkısı domna samiou konserine gittim

2010 bomonti şebnem selışık aksan sahnesi'nde maud le pladec'in professor adlı gösterisini seyrettim

2012 sidi larbi cherkaoui'nin dünya prömiyerini avignon festivali'nde boulbon taş madeninde yapan göserisi puz/zle'ı münih gasteig'da seyrettim

2014 alvar aalto'nun tasarladığı helsinki kulttuuritalo'da fin pop müzik topluluğu mamba'nın 30. jübile yılı konserine gittim

2014 helsinki'de saat 24:00'te başlayan kristan smeds'in palsa adlı gösterisini seyrettim

2019 jean nouvel'in tasarladığı kopenhag dr konserthuset'te karen cargill'in solist olduğu thomas sondergard yönetimindeki dr symfoniorkestret konserine gittim

2023 tanztheater wuppertal topluluğu, boris charmatz'ın genel sanat yönetmenliğinde istanbul'a pina bausch'un başyapıtı café müller'i sahnelemeye geldi; farklı seanslarda farklı kastlarla sahnelendiği için café müller'i bu akşam 21:00'de, ertesi akşam 19:00 ve 21:00'de üç kere seyrettim

sanatçı evleri/atölyeleri 03: alekos fassianos

fassianos'un desenlerinin kullanıldığı manos hadjidakis albüm kapakları ve iç tasarımları

(mehmet kerem özel koleksiyonu)

yunanistan posta idaresi'nin 2008 yaz olimpiyatları için fassianos'a tasarlattığı pul serisi, ilk gün zarfı ve damgası

(mehmet kerem özel koleksiyonu)

alekos fassianos'un figürlerine ilk defa nerede karşılaştım hatırlamıyorum; manos hadjidakis'in albüm kapaklarında mı, 2008 yaz olimpiyat oyunları vesilesiyle yayınlanmış pul serilerinde mi, yoksa atina'ya ilk gittiğim 2008 yılında kaldığım otelin yakınındaki metro durağında mı... 

yıllar sonra, 2023 yazında, ne zaman atina'daki o metro durağının yakınında, fassianos'un henüz o yılın başlarında açılmış olan müzesine gittim, o zaman anladım neden spesifik olarak o metro istasyonunda fassianos'un figürlerinden üretilmiş heykeller var: orası fassianos'un yaşadığı semtmiş meğer. 

müzeyi gezdiğimden beridir blogumda "sanatçı evleri/atölyeleri" serime bu müzeyi katmak istiyordum, ama bir türlü fırsat bulamıyordum yazmak için. ne zaman instagramda önüme fassianos'un 24 ekim'de istanbul'da zeyrek'te çinili hamam'da sergisinin açılacağının bilgisi çıktı, daha da geciktirmeden yazayım artık diye oturdum bilgisayar başına. ha bu arada, laf karışmasın; bahsettiğim atina'daki metro durağı, mahalle ile aynı adı taşıyor: metaxourgio. 

metaxourgio metro durağının çeşitli katlarında ve peron katındaki fassianos tabloları ve heykelleri

(fotoğraflar: mehmet kerem özel, temmuz 2008)

metaxourgio, atina'nın 1950'li, 60'lı yıllarda tiyatro ve sinemalarıyla ünlü, capcanlı bir semti. günümüzde maalesef, istanbul'un aksaray'ı vari bir halde; gözden düşmüş, değeri bilinmeyen, giderek bakımsızlaşmış...

fassianos bu semtte doğmuş, büyümüş. burada dedesinin 1930'larda inşa edilmiş neoklasik stilde, avlulu, kiremitli, kagir bir evi varmış. 1970'lerde bu ev yıkılmış yerine dört katlı bir apartman yapılmış. 80'lerin sonunda fassianos arkadaşı mimar  kyriakos krokos'a burada kendi yapıtlarını içerecek bir müze yapmak istediğini söylemiş. böylece ikisi, bodrum ve ilk iki katı müze, üst katları konut olan yapıyı 1995 yılında bitirmişler.

alekos fassianos'un ilk iki katını kendi müzesine çevirdiği apartman ve müzenin girişi

(fotoğraflar: mehmet kerem özel, temmuz 2023)

girişten itibaren binanın çok hoş detayları var ve belli ki bunlar bizzat fassianos'un tasarımları. dolayısıyla binanın mimari tarzı ve ritmi, fassianos'un sanatının temelini oluşturan estetik ve felsefi ilkeleri yansıtıyor. müzenin internet sitesinde yazdığı üzere "bu da binayı sanatçı ile mimar arasındaki suç ortaklığının, aralarındaki diyaloğun temelini oluşturduğu dünyadaki birkaç müzeden biri haline getiriyor."

 

müze düz ayak girilen zemin kat ve birer alt ve üst kattan oluşuyor. döşemelerde açılan yarıklar sayesinde içerde galeri boşlukları yaratılmış. bu sayede katlar arasında görsel ve işitsel ilişkiler kuruluyor. müzenin mimari olarak en etkili öğelerinden biri katları birbirine bağlayan demirden merdiven. balansmanlı merdiven döşemelere mesnetlendiği için havadaymış gibi duruyor; balansmanından dolayı kıvrımlı olduğu için de hafif bir rüzgarda süzülüyormuş hissini uyandırıyor. 

merdivenin kıvırımlı hali, mekanların ve mekandaki çizgilerin genel ortogonal düzeniyle de hoş bir karşıtlık içerisinde...

 

bodrum katta küçük bir odanın tavanına, kabloları/boruları gizlemek için fassianos bir ejderha tasarlamış.

müzedeki bütün objeler, freskolar, renkler tabii ki fassianos'un zihninden, elinden çıkma...  alan olarak büyük değil ama içerdiği bir sürü detaylarla gezmesi zaman alan, keyif veren küçük bir müze burası. fassianos'un dünyasına girmek için birebir...

müzenin biletiyle birlikte verilen bir broşürü var; aynı müzenin küçük ama içeriği zengin ve tasarımı zevkli olmasıyla koşut şekilde bu broşür de hem içerik, hem tasarım olarak kullanması keyifli ve tatmin edici bir ürün.

hamiş:

atina'nın herhangi bir yerinden önce 2 numaralı kırmızı metro hattı ile metaxourgio durağına gelip, fassianos'un dünyasına yaklaşıp, sonra beş dakika yürüme mesafesindeki müzeye ulaşmak mümkün. hazır bu semte kadar gelmişken, müze yolunda fark edilmemesi imkansız bir sanat eserinden daha bahsetmek istiyorum: 

metro durağından üzerindeki karaiskaki meydanına çıkıldığında etkileyici bir heykelle karşılaşılıyor. imgesi akla hemen ikarus'u getiriyor, yunan mitolojisindeki o ünlü karakteri; güneşe çok yaklaşınca kanatları eriyip düşen.

yuvarlak bir kavşağın ortasındaki geniş alana, nitelikli bir mimari düzenlemeyle yerleştirilmiş heykele yakından bakmak (eğer günlerden bir pazar sabahı değilse) biraz zor ve sorunlu, çünkü ortaya geçmek için herhangi bir yaya geçidi veya ışık yok ve trafik kesintisiz akıyor, dolayısıyla çevik ve dikkatli olmak lazım.

anıtın önündeki yazılardan, yunan alfabesiyle olduğu için, bir şey anlamak mümkün değil. sonradan araştırıp öğrendim: görev başındayken hayatını kaybeden havacılara adanmış bir anıtmış, 2000 yılında metro istasyonunun açıldığı tarihte yapılan düzenlemeyle buraya yerleştirilmiş, heykelin tasarımcısı evangelos moustakas, çevre düzenlemesinin mimarı ioannis moustakas imiş.

24 EKİM

1831 pompei'deki casa del fauno'nun (perilerin evinin) zeminindeki iskender savaşı mozaiği bulunmuş 

1929 virginia woolf'un kendine ait bir oda metni yayınlanmış

1999 mahir günşıray'ın yönettiği, istanbul devlet tiyatrosu yapımı kanlı düğün'ü aziz nesin sahnesi'nde seyrettim; başrollerde ülkü duru, kürşat alnıaçık ve serpil tamur oynuyorlardı

2004 pina bausch'un iki yılda bir düzenlediği festivalin son gösterisi olan danzon adlı yapıtını wuppertal'de schauspielhaus'ta seyrettim; danzon, bausch'un en çok sevdiğim yapıtı oldu, bu bloga ismini verdi

2010 garajistanbul'da jerome bel'in pichet klunchun and myself adlı gösterisini seyrettim

2014 helsinki'de suomen kansallisteatteri (finlandiya devlet tiyatrosu) yapımı ionesco'nun kral ölüyor'unu seyrettim

23 EKİM

1952 charlie chaplin'in yönettiği ve başrolünü claire bloom ile paylaştığı, buster keaton'ın da rol aldığı limelight filmi gösterime girmiş

1958 boris pasternak'a nobel edebiyat ödülü değer görülmüş

1958 şirinler televizyonda ilk kez peyo'nun johan ve pirlouit adlı öyküsünde görünmüşler

2004 ilk defa 2003 haziran'ında istanbul'da seyrettiğim pina bausch'un istanbul'dan esinlendiği nefes adlı yapıtını ilk defa wuppertal'de seyrettim; yapıta istanbul'da olmayan bir sahne eklenmişti

2010 cemal reşit rey konser salonu'nda emmanuelle huynh'un iannis xenakis'in bestesi üzerine sahnelediği cribles / live'ı seyrettim

2012 toshiki okada'nın hot pepper, air conditioner, and the farewell speech adlı gösterisini garajistanbul'da seyrettim

2013 maria joao pires'i ilk defa konserde canlı dinledim; ona kölner philharmonie'deki konserde ivan fischer yönetimindeki budapeşte festival orkestrası eşlik ediyordu

2014 aksanat'ta leszsdek mozder konserine gittim 

 2015 semih fırıncıoğlu'nun uçuruma doğru lezzet lokantası'nı salt galata'da seyrettim

22 EKİM

1785 donatien alphonse françois de sade, kısmen taslak halinde olan ve 37 günde tamamladığı sodom'un 120 günü adlı romanını yazmaya başlamış

1883 new york'taki metropolitan operası charles gounod'nun faust operası ile açılmış

1958 dünyanın ilk renkli uzun metrajlı animasyon filmi the tale of the white serpent gösterime girmiş

1964 jean-paul sartre nobel edebiyat ödülüne değer görülmüş

1997 kenan ışık'ın rejisi ve uyarlamasıyla istanbul şehir tiyatroları yapımı olarak ahmet hamdi tanpınar'ın huzur adlı yapıtını harbiye muhsin ertuğrul sahnesi'nde seyrettim; başrollerde bennu yıldırımlar, murat daltaban ve yıldıray şahinler oynuyorlardı

2010 garajistanbul'da pichet klunchun'un nijinsky siam adlı gösterisini seyrettim 

2011 jerome bel'in the show must go on adlı gösterisini fulya kültür ve kongre merkezi'nde seyrettim

 

21 EKİM

fotoğraflar: mehmet kerem özel, 28 ocak 2019

1680 comédie-française, paris'teki iki tiyatro topluluğu olan hôtel de bourgogne ve théâtre de guénégaud'nun birleşmesini düzenleyen kral 14. louis'nin kararnamesiyle kurulmuş

1921 hijman louis de jong'un tasarladığı tuschinski sineması amsterdam'da açılmış

1959 frank llyod wright'in tasarladığı guggenheim müzesi açılmış

1964 george cukor'un yönettiği, rex harrison ile audrey hepburn'ün başrollerinde oynadıkları my fair lady müzikalinin film versiyonu gösterime girmiş

1971 pablo neruda nobel edebiyat ödülüne değer görüldü

1993 o yıllarda istanbul'daki yabancı enstitüler hangi gösteriyi getirirse, sanatçısını tanımasam da bilet alır giderdim; işte öyle gösterilerden birinde arkadaşım burcu ile büyülendik, çünkü ilk defa bir philippe genty gösterisi seyrettik: derives

2003 istanbul devlet tiyatrosu yapımı, mustafa avkıran'ın yönettiği gogol'un ayaktakımı arasında oyununda engin cezzar'ı seyrettim

2004 pina bausch'un başyapıtlarından biri olan nelken'i bu ve ertesi akşam wuppertal schauspielhaus'ta ilk defa seyrettim

2007 cellist renaud garcia fons'u, 2003 yazında paris la villette caz festivalinde verdiği ücretsiz konserden beri ilk defa tekrar konserde dinledim; istanbul babylon'daydı

20 EKİM

1933, cumhuriyet gazetesi

1973 kraliçe II. elizabeth sidney opera binası'nın açılışını yaptı; beethoven'ın 9. senfonisi'nin seslendirildiği açılış, televizyondan canlı yayınlandı ve büyük bir havai fişek gösterisiyle kutlandı

2004 bugün, ayın başında jürisinin yapılmasıyla başarıyla tamamladığım doktora tezimi bir nevi kutlama amacıyla çok önceden planladığım bir seyahatin ilk günüydü: wuppertal'deydim ve pina bausch'un tanztheater wuppertal topluluğunu ilk defa wuppertal'de barmen operası'nda bir gösteride seyrettim; yapıt, bausch'un roma'dan esinlenerek sahneye koyduğu o dido idi

2017 zorlu performans sanatları merkezi, büyük salon'da marcus miller konserine gittim